Historia herbu powiatu elbląskiego

2017-06-11 08:00:00(ost. akt: 2017-06-09 10:44:28)
 Herb powiatu elbląskiego z 1930 r.

Herb powiatu elbląskiego z 1930 r.

Autor zdjęcia: arch. Lecha Słodownika

Herb jest znakiem określonej wspólnoty służącym do manifestowania własnej, zbiorowej tożsamości. Składa się na ogół z dwóch odpowiednio barwionych elementów: tarczy i zawartego w jej polu godła. Obok murów miejskich, bram czy ratusza, właśnie herb należał do podstawowych elementów wyróżniających miasto od wsi.
Mógł być przy tym umieszczany na ratuszu, na bramach miejskich, na murach kościelnych, na przedmiotach, czy też na siedzibie starostwa. Wszędzie tam pełnił swe funkcje: rozpoznawczą, reprezentacyjną, informacyjną, symboliczną, czy też prestiżową.

Kilka lat po nowej organizacji administracji państwowej, w kwietniu 2003 r. zarząd Powiatu Elbląskiego zlecił Centrum Heraldyki Polskiej przy Fundacji Tradycji Rzeczypospolitej w Warszawie opracowanie herbu i flagi powiatu. Stosowne zlecenie kosztowało powiat ok. 2,5 tys. złotych, a heraldycy przeanalizowali dostępne materiały źródłowe i przedstawili cztery projekty. Już wkrótce okazało się jednak, że propozycje warszawskich heraldyków są mało oryginalne, a zarekomendowane przez nich projekty to zapożyczone kompozyty dawnej symboliki Prus i Elbląga.

Summa summarum władze powiatu wybrały wersję przedstawiająca kogę z wpisaną w nią miniaturką herbu Elbląga - i tak zostało do dzisiaj. Zastosowany wizerunek herbowy nie nastręcza trudności w jego interpretacji, gdyż bezpośrednio wiąże się z Elblągiem. Koga występowała już w 1242 r. w pieczęci herbowej Starego Miasta Elbląga, a wpisana w nią miniaturka dzisiejszego herbu miasta - to tarcza dzielona w pas z dwoma krzyżami zakonnymi, w praktycznym użyciu od 1357 r. W pierwszych dyskusjach po przyjęciu nowego herbu niektórzy uważali, że tym razem koga w herbie powiatu elbląskiego ma symbolizować „łódź świętowojciechową”…

Ale przecież wśród historyków nie jest tajemnicą, że dawny powiat (ziemski) elbląski miał swój herb. Otóż w 1925 r. po raz pierwszy w Prusach Wschodnich i Zachodnich przyznano powiatom możliwość posiadania własnego herbu. Od tego czasu podejmowały one w tym kierunku różne wysiłki i nie przeszkodził w tym również wybuch II wojny światowej. Barwne przedstawienie pierwszego herbu powiatu elbląskiego można oglądać dzisiaj w Muzeum Zachodniopruskim i Elbląskim w Warendorf niedaleko Münster. W jednym z pomieszczeń na dużej ścianie znajdują się znacznych rozmiarów herby dawnych miast i powiatów pruskich. Ekspozycję tę stworzył heraldyk z Münster Waldemar Mallek, którego przodkowie pochodzili z Prus Zachodnich.

Herb powiatu elbląskiego został ustanowiony w 1930 r. a więc jeszcze w czasach Republiki Weimarskiej. Jego symbolika odwołuje się do XIV. wiecznego herbu komtura elbląskiego: w niebieskim polu pręży się złoty lew, jako obrońca wiary, wspierający się trzema łapami na skośnie stojącym krzyżu, którego zwieńczenie i ramiona ozdobione są czerwonymi kulami. Występują w nim trzy barwy: błękit, złoto i czerwień. Dodać należy, iż wizerunek tego herbu zyskał w 1935 r. naukową akceptację Archiwum Prus w Królewcu. Dawny herb powiatu elbląskiego w pewnym sensie przypominał herb Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego po 1410 r. – Henryka von Plauena, który można dzisiaj oglądać w Pałacu Wielkich Mistrzów na Zamku w Malborku. Przedwojenny herb powiatu elbląskiego można znaleźć dzisiaj m.in. na drukowanych wówczas sprawozdaniach rocznych.

Powiat elbląski został utworzony w 1818 r. Wtedy również powołany został pierwszy landrat (starosta). W 1920 r. w wyniku postanowień Traktatu Wersalskiego został wydatnie pomniejszony, gdyż 26 miejscowości przeszło do obszaru Wolnego Miasta Gdańska. Po 1945 r. powiat istniał do 1975 r., a następnie został powołany ponownie 1 stycznia 1999 r. i objął swym zasięgiem znaczną część dawnego powiatu pasłęckiego.

Zakonną symbolikę ma również ustanowiony w 1935 r. herb powiatu pasłęckiego - wpisany w białą tarczę zakonną z czarnym krzyżem, gdzie w jej środku znajduje się mniejszy herb z czerwonym lwem na złotym polu. Miał on symbolizować barwy pierwszych osadników holenderskich w Pasłęku, którzy osiedlili się tutaj pod opieką Zakonu Krzyżackiego.

Dodać należy, że przedwojenna siedziba elbląskiego starostwa powiatowego znajdowała się mniej więcej w tym miejscu, gdzie obecnie jest stacja benzynowa „Statoil” przy ulicy Grunwaldzkiej. Obecna siedziba Starostwa Elbląskiego znajduje się przy ul. Saperów, i tam przy wejściu, znajduje się wbudowany w schody nowy herb powiatu.
Lech Słodownik


Źródło: Dziennik Elbląski