Rzecznik pomaga przedsiębiorcom. Na pytania związane z rolą rzecznika MŚP odpowiada Agnieszka Majewska

— Kim właściwie jest rzecznik małych i średnich przedsiębiorców?
— Adam Abramowicz — rzecznik małych i średnich przedsiębiorców został powołany w czerwcu 2018 roku na mocy ustawy o rzeczniku małych i średnich przedsiębiorców. Jest to gwarant wdrażania Konstytucji Biznesu, czyli pakietu ustaw, których celem jest zreformowanie i uproszczenie przepisów dotyczących prowadzenia działalności. Rzecznik stoi na straży praw mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców. Najważniejszą rzeczą jest to, że rzecznik może występować tylko w sprawach pomiędzy przedsiębiorcą a organem administracji. Do rzecznika nie mogą zwracać się przedsiębiorcy ze sprawami, gdzie po drugiej stronie jest drugi przedsiębiorca.

— Jakie kompetencje ma rzecznik małych i średnich przedsiębiorców?
— Rzecznik ma bardzo szeroki zakres kompetencji: może wstępować do postępowań administracyjnych na prawach przysługujących prokuratorowi, może składać skargi do wojewódzkich sądów administracyjnych i skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego, może też składać wnioski do organów administracji publicznej, np. do ZUS-u i organów podatkowych o udzielenie wyjaśnień. Może też składać wnioski o udzielenie objaśnień prawnych, gdy jakiś przepis jest niejasny i przedsiębiorcy mają problemy z jego interpretacją. W przypadku dostrzeżenia rozbieżności w stosowaniu przepisów przez sądy może też zwrócić się do Naczelnego Sądu Administracyjnego albo do Sądu Najwyższego rozstrzygnięcie problemu prawnego.

— Nie tak dawno rzecznik otrzymał też nowe uprawnienia.
— Od 12 maja rzecznik otrzymał dodatkowe uprawnienia, o które walczył od początku kadencji. Może wstępować do postępowań związanych z ubezpieczeniami społecznymi przed sądami powszechnymi. Wcześniej nie mógł tego robić i w momencie, gdy ZUS wydawał decyzję, postępowanie stawało się postępowaniem cywilnym, a rzecznik był wyłączony z takiego postępowania. Mógł wrócić do tych spraw dopiero na etapie skargi nadzwyczajnej, czyli w momencie, kiedy to przedsiębiorca przeszedł przez pierwszą instancję, potem przez drugą instancję i przegrał w obu. Wtedy dopiero przedsiębiorca mógł ponownie zwrócić się do rzecznika o złożenie skargi nadzwyczajnej. Jeśli rzecznik uznał za zasadne, to taka skarga została złożona. Dzięki nowemu uprawnieniu złożyliśmy już kilkanaście odwołań do sądu powszechnego. Nowe uprawnienie działa tak, że możemy wstępować do postępowań w sprawach cywilnych tylko wtedy, gdy braliśmy udział w danej sprawie na etapie postępowania administracyjnego. Przykładową sprawą, którą zajęliśmy się dzięki nowemu uprawnieniu, jest sprawa lekarki, która była w ciąży i przechodząc na macierzyński, wyrejestrowała się z ubezpieczenia chorobowego. Po powrocie zarejestrowała się znowu, ale z błędną datą — nie z jej winy. System sam wygenerował ponowne zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego. ZUS stwierdził, że data była nieprawidłowa i kazał zwrócić jej zasiłek macierzyński i zasiłki chorobowe. Dzięki temu, że byliśmy w tym postępowaniu administracyjnym od samego początku, mogliśmy wystąpić z tą sprawą do sądu powszechnego. Ta sprawa została przez nas wygrana. Lekarka nie będzie musiała zwracać 200 tys. zł.

— Jak skontaktować się z rzecznikiem?
— Można do nas złożyć wniosek interwencyjny drogą mailową, w formie papierowej. Do wniosku należy dołączyć wszystkie posiadane dokumenty: decyzje, pisma od organów, pisma do organów, które składał przedsiębiorca. Rzecznik zapoznaje się z całą sprawą i po jej przeanalizowaniu stwierdza, czy może zająć się daną sprawą i podjąć jakąkolwiek interwencję. Jeśli uzna, że nie może podjąć interwencji, bo np. organ nie naruszył przepisów prawa, to przedsiębiorca dostaję informację o odmowie z obszernym uzasadnieniem, dlaczego rzecznik nie podejmie interwencji w danej sprawie. W 90 proc. spraw, które wpływają do oddziału terenowego w Gdańsku, rzecznik podejmuje interwencję.

— Kto może zgłosić się do biura terenowego rzecznika MŚP w Gdańsku?
— Jeśli chodzi o Gdańsk, do oddziału terenowego mogą zgłaszać się przedsiębiorcy z trzech województw: pomorskiego, kujawsko-pomorskiego i zachodnio-pomorskiego. Do oddziału w Gdańsku mogą zgłosić się też przedsiębiorcy z całej Polski w sprawach związanych z ubezpieczeniami społecznymi. A więc przedsiębiorcy z województwa warmińsko-mazurskiego również mogą się do nas zgłaszać. Co prawda Elbląg należy do oddziału w Białymstoku, ale tutejszym przedsiębiorcom bliżej jest do Gdańska i nikomu nigdy nie odmawiamy. Zawsze, gdy jest taka możliwość, to podejmujemy interwencję.

— Jakimi przykładowymi sprawami interwencyjnymi zajmuje się rzecznik?
— Do biura Rzecznika zgłosił się przedsiębiorca, który od czterech lat prowadził jednoosobową działalność gospodarczą, podlegającą wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). ZUS uznał, że skoro z CEIDG wynika, iż przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą pod czterema nazwami, to uzyskuje on przychody z kilku rodzajów działalności i z tego tytułu powinien opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne odrębnie od każdego z czterech rodzajów prowadzonej działalności. Rzecznik, podejmując interwencję w tej sprawie, wskazał, iż przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą jako osoba fizyczna, zatem okoliczność, że w nazwie firmy dodawał do imienia i nazwiska nawet po kilka określeń, wskazujących na jego profil, w żadnym przypadku nie powoduje, że wykonuje on kilka działalności gospodarczych. W świetle przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy oraz ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, jedna osoba fizyczna może prowadzić jedną działalność gospodarczą. Oczywiście, nie wyklucza to prowadzenia przez osobę fizyczną działalności w formie np. kilku spółek, jednak jako osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą może prowadzić tylko jedną taką działalność i dokonać tylko jednego wpisu do CEIDG. Na skutek interwencji rzecznika ZUS uchylił decyzję określającą wysokość zadłużenia przedsiębiorcy z tytułu składek zdrowotnych oraz skorygował dokumenty rozliczeniowe przedsiębiorcy, w których wskazał prawidłową (pojedynczą) wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne. W następstwie taką decyzją ZUS wydał kolejne, w tym m.in. decyzję określającą wysokość zadłużenia przedsiębiorcy z tytułu nieuiszczania składek w wysokości wskazywanej przez organ. Bardzo często zgłaszają się do nas również przedsiębiorcy, którzy mają problemy z organami samorządowymi.

Kompetencje rzecznika MŚP

Rzecznik ma kompetencje do działania tylko w sprawach pomiędzy przedsiębiorcą a urzędem, samorządem bądź instytucją państwową. Nie ma uprawnień do działania w sporach pomiędzy przedsiębiorcami. Kompetencje rzecznika o charakterze interwencyjnym umożliwiają rzecznikowi m.in.:
– żądania od organów władzy publicznej złożenia wyjaśnień, udzielenia informacji lub udostępnienia akt i dokumentów w sprawach konkretnych przedsiębiorców,
– wsparcie przedsiębiorców na etapie postępowań administracyjnych, a w razie potrzeby także wniesienia skargi do sądu administracyjnego,
– występowania do odpowiednich urzędów z wnioskami o wydanie objaśnień prawnych szczególnie skomplikowanych przepisów dotyczących działalności gospodarczej,
– w przypadku dostrzeżenia rozbieżności w stosowaniu prawa przez sądy możliwość zwrócenia się o rozstrzygnięcie problemu do NSA czy Sądu Najwyższego.
Jak działa rzecznik?
Rzecznik podejmuje działania z urzędu lub na wniosek. Po zapoznaniu się z wnioskiem:
– wskazuje wnioskodawcy przysługujące mu prawa i środki działania,
– przekazuje sprawę do odpowiedniego organu,
– odmawia podjęcia czynności, o czym, uzasadniając swoje stanowisko, zawiadamia wnioskodawcę,
– podejmuje interwencję.

Organy są zobowiązane do rozpatrzenia spraw skierowanych przez rzecznika i poinformowania rzecznika o podjętych działaniach.

Do najważniejszych zasad „Konstytucji Biznesu” należą:
1. Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone (przedsiębiorca może prowadzić biznes w sposób wolny, jeśli nie łamie wskazanych wyraźnie w prawie zakazów lub ograniczeń),
2. Domniemanie uczciwości przedsiębiorcy (przedsiębiorca nie musi udowadniać swojej uczciwości, wątpliwości co do okoliczności konkretnej sprawy będą rozstrzygane korzyść przedsiębiorcy),
3. Przyjazna interpretacja przepisów (rozstrzyganie wątpliwości prawnych na korzyść przedsiębiorcy),
4. Zasada proporcjonalności (urząd nie może nakładać na przedsiębiorcę nieuzasadnionych obciążeń, np. nie będzie mógł żądać dokumentów, którymi już dysponuje),
5. Klauzula pewności prawa (wyraża ona zakaz odstępowania przez organ od utrwalonej praktyki załatwiania spraw bez ważnej przyczyny).