Historia Elbląga w murach... szpitali zaklęta

Historię elbląskich szpitali od czasów krzyżackich i założenia miasta przybliżono podczas spotkania z cyklu „Elbląg na dużym ekranie”. Wzmianki o pierwszym pochodzą z 1242 r., kiedy legat papieski Wilhelm z Modeny wystawił przywilej lokacyjny dla szpitala św. Ducha. Prawo patronatu nad założonym obiektem otrzymali Krzyżacy. Szpital św. Ducha zbudowano w południowo-zachodniej części miasta, tuż przy zamku. Po reformacji szpital przeszedł w ręce gminy ewangelickiej, co nie wpłynęło na zmianę jego działalności. Miasto na miarę swojej zasobności opiekowało się bowiem ubogimi, starając się stworzyć im zarówno godne warunki bytowe, jak i opiekę.

Ale dynamicznie rozwijający się Elbląg przyciągał także ludzi chorych. Aby się przed nimi chronić za murami miasta założono szpital dla zakaźnie chorych, w tym na powszechny wówczas trąd. Szpital św. Jerzego powstał przy grobli prowadzącej w kierunku Zalewu Wiślanego. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z dokumentów z 1292 r. 50 lat później wymienia się także przyszpitalną kaplicę, która w 1400 r. doszczętnie spłonęła. W zgliszczach odnaleziono przechowywany w skórzanym suknie najświętszy sakrament; zaczęto to uważać za cud, a kościół od tego czasu nosił nazwę "Bożego ciała".

Kolejny, nowomiejski szpital św. Jerzego dla zakaźnie chorych i trędowatych, powstał na początku XIV wieku i najprawdopodobniej został ufundowany przez Krzyżaków. Przy szpitalu stał niewielki kościół o charakterystycznym, dwuspadowym dachu z sygnaturką. W 1347 r. Krzyżacy oddali szpital Nowemu Miastu: kościół obudowano cegłą, a szpital zajął się opieką nad obłąkanymi.

Również na początku XIV wieku powstał w Elblągu szpital św. Elżbiety; pamiątką po nim jest ul. Szpitalna, boczna od ul. 1 Maja. W XVI i w XVII wieku opiekowano się tutaj sierotami. Przy szpitalu znajdowała się przędzalnia, gdzie zatrudniano bezdomnych i żebraków ucząc ich m.in robienia na drutach. Jeszcze w 1905 r. przebywało w nim 81 chorych. Z czasem szpital św. Elżbiety zlikwidowano, a w jego miejsce postawiono dom mieszkalny, w którym dziś, na parterze, mieści się apteka.

Gdy w 1624 r. w Elblągu szalała zaraza Rada Miasta kazała zabudować na przedmieściach budę z desek dla chorych, ale miejsc i tak było za mało. Kupiono więc gospodę przy Trakcie Słonecznym, w której urządzono kolejny szpital zakaźny - Petsbude. Po ustąpieniu moru opiekowano się tu ubogimi i sierotami, ale gdy zaraza wracała szpital ponownie przyjmował chorych.

Budowę kolejnego szpitala, przy dzisiejszej ul. Pestalozziego, rozpoczęto w 1810 r. Zbiegła się ona z oblężeniem miasta przez wojska napoleońskie, które trwało 8 miesięcy i kosztowało 18 tysięczne wtedy miasto aż 900 tys. talarów. Mimo tego zebrano potrzebne do zakończenia budowy pieniądze i 8 sierpnia 1819 roku szpital miejski rozpoczął swoją działalność. Na początku XX wieku zamieniono go na przytułek dla dzieci opóźnionych w rozwoju.

W 1867 r. na obecnej ul. Związku Jaszczurczego rozpoczęła się budowa Szpitala Diakonis, nazywanego tak od zgromadzenia protestanckich sióstr, które zajmowały się tu chorymi. Szpital był rozbudowywany do 1902 r., do momentu, gdy z pieniędzy rodziny Schichau wzniesiono nowoczesny szpital przy ul. Żeromskiego. Budynek otrzymał formę barokowego pałacu z podjazdem i ogrodem. Jednorazowo szpital mógł przyjąć 250 pacjentów; rocznie przyjmował ich ponad 2800. Przed szpitalem znajdował się pawilon dla zakaźnie chorych oraz szkoła pielęgniarska.

Wybuch I wojny światowej skłonił rząd do utworzenia w Elblągu w latach 1915-17 pierwszego lazaretu. Mieścił się on w zabudowaniach obecnej bursy szkolnej przy ul. Komeńskiego. W latach 1935-1937 na sąsiedniej działce powstał kolejny lazaret i jeden z najnowocześniejszych szpitali wojskowych w ówczesnych Niemczech. W czasie II wojny światowej obiekt otoczony parkiem był miejscem rekonwalescencji dla wielu żołnierzy niemieckich. Po zajęciu Elbląga przez wojska radzieckie przez pewien czas mieścił się tu wojskowy szpital polowy Armii Czerwonej, w latach 1948-52 znajdowała się tu Centralna Szkoła Administracji Rolniczej , a od roku 1952 r. działał 110 szpital wojskowy.
W 1972 r., uchwałą Rady Narodowej, podjęto decyzję o budowie w pobliżu Bażantarni nowego szpitala miejskiego. Pieniądze na ten cel pochodziły z uchwały rządowej, dzięki którym w połowie lat 70. XX wieku Elbląg przechodził wielką modernizację.

Budowa ruszyła dwa lata później, a 8 lutego 1975 r. w obecności najwyższych władz PZPR wmurowano kamień węgielny. Wykonawcą inwestycji był Elbląski Kombinat Budowlany. Termin zakończenia budowy ustalono na rok 1980, jednak z uwagi na zapaść gospodarczą w kraju pod koniec lat 70. termin ten wielokrotnie przekładano. Wreszcie w 1988 r. przyjęto pierwszych pacjentów. Dzięki powstałemu w 1975 roku woj. elbląskiemu szpitalowi podniesiono rangę i nadano mu nazwę szpital wojewódzki.Dziś to ogromna i świetnie wyposażona placówka uzyskująca wysokie notowania w branżowych rankingach.
as