Co zniszczył kołatek, naprawia organmistrz. Zabytkowe organy w remoncie



Powstały w 1902 roku w słynnej elbląskiej firmie organmistrzowskiej Terletzki-Wittek. Mają ponad 1300 piszczałek, z których największa, drewniana liczy pięć metrów długości. Nie wszystkie są niestety oryginalne, bo część piszczałek rozkradziona została podczas II wojny.

Tolkmickie organy są jednym z nielicznych w tej okolicy, dobrze zachowanych instrumentów pneumatycznych. A także jednym z cenniejszych małych instrumentów w okolicy, zarówno jeśli chodzi o wygląd jak i brzmienie. Już od kilkudziesięciu lat opiekuje się nimi Andrzej Kowalewski, organmistrz z Braniewa, który w poniedziałek rozpoczął prace przy remoncie zabytku.


— Ostatni remont organy przechodziły, gdy proboszczem parafii był ks. Janusz Tomasik, czyli kilkadziesiąt lat temu — mówi Kowalewski. — Teraz chcę przywrócić prawidłowe brzmienie instrumentu. Część piszczałek gra źle lub nie gra w ogóle. 


A w dużej mierze to sprawka drewnojada kołatka. Ten maleńki owad niszczy eksponaty muzealne i ozdoby drewniane (rzeźby, ramy obrazów) na całym świecie. Nie oszczędził także organów z kościoła w Tolkmicku.

— Kołatek drąży w piszczałkach dziurki wielkości główki szpilki. Latem odfruwa, ale larwy zostają i żywią się drewnem, niszcząc w ten sposób instrument — wyjaśnia organmistrz. 


Ile potrwa remont organów?

— Nie jest łatwo odpowiedzieć na to pytanie. Może około miesiąca? Będzie to zależało również od pogody. Niektóre z drewnianych elementów wymagają sklejenia, a w chłody klej wiąże wolnej. Po remoncie trzeba jeszcze organy nastroić, a to może zająć nawet tydzień. Część z prac mogę jednak wykonać w domu, na przykład renowację mieszków — mówi Kowalewski.


Jak podkreśla, przy remoncie organów potrzebna jest benedyktyńska cierpliwość.
— Ta praca wymaga olbrzymiej cierpliwości i uczy pokory. Ja używam najwyższej jakości materiałów. Drewno minimum dziesięcioletnie, naturalnie leżakowane. Specjalnego garbunku skóry. Różne dla różnych materiałów kleje. Precyzyjne ucho i wyczucie smaku przy intonacji — mówi Kowalewski.


Parafialny przewodnik reklamuje kościelne organy jako wyjątkowe.

— Dla mnie każde organy są wyjątkowe — mówi z przekąsem organmistrz. — Ale tolkmickie są idealnie dobrane gabarytami do wnętrza kościoła. Organy można porównać do orkiestr: są orkiestry wielkie i kameralne. Te organy są kameralne, mają dwadzieścia głosów i kapitalnie brzmią we wnętrzu tej właśnie świątyni.


Anna Dawid


Andrzej Kowalewski podczas pracy, organami, w różnych częściach Polski opiekuje się od kilkudziesięciu lat