Osiedle Rodzinna Strzecha. Jego początki sięgają czasów po I wojnie światowej

2017-05-28 08:00:00(ost. akt: 2017-05-27 14:14:14)

Autor zdjęcia: archiwum Lecha Słodownika

Dzisiejszy Park Michała Kajki jest jednym z ulubionych miejsc codziennego wypoczynku i spacerów mieszkańców Elbląga. Przed wojną część tego parku nazywała się Ogród Róż, a drugą jego część zajmowało osiedla zwane Rodzinna Strzecha (Die Heimstätte). To właśnie tę część parku zdobił Dom z Wieżą.
Ten dom to dzisiejsza brama z zegarem w przebiegu ulicy Pionierskiej. Dzieje tego osiedla sięgają czasów po I wojnie światowej, gdy w Elblągu odczuwano dosyć mocno deficyt nowych mieszkań. Problem ten generowała szybko zwiększająca się liczba mieszkańców miasta. Dla przykładu w latach 1923–1932 oddano do użytku 3100 nowych mieszkań, co dawało średnio nieco więcej niż 300 mieszkań rocznie. Trzecia część z tych mieszkań była wybudowana przez osoby indywidualne. Ponad 1000 mieszkań powstało dzięki społecznym spółdzielniom lokatorskim. Oczywiście taka forma budownictwa mieszkaniowego znajdowała poparcie finansowe władz Elbląga. Miasto wspierało przede wszystkim pożyczki na cele mieszkaniowe, które miały obniżoną stopę procentową. Ale takie wsparcie stosowano również na odcinku wspierania budownictwa jednorodzinnego z dużymi ogródkami. Stosowano je jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, a po jej zakończeniu kontynuowano – w ramach nakreślonego przyszłościowego programu budownictwa mieszkaniowego.

Już w końcu 1918 r. elbląski magistrat i rada miasta powzięła decyzję o wejściu do spółki budowlanej, której nadano nazwę „Elbląskie Towarzystwo Mieszkaniowe Rodzinna Strzecha, Spółka z o.o.”. Do dyspozycji tego towarzystwa przydzielono duży obszar ziemski ograniczony dzisiejszymi ulicami: Królewiecką, Płk S. Dąbka, Pionierską i J. Piłsudskiego. Areał ten obejmował powierzchnię 15 hektarów. Przewodnictwo w radzie nadzorczej tej spółki objął ówczesny nadburmistrz dr Carl F. Merten. Wchodzili do niej także dwaj członkowie magistratu - radcy budowlani Kleemann i dr Uffhausen. Spółka zaczęła szybko budować mieszkania i już w 1919 r. oddano ich 20. W 1928 r. mieszkań przekazano już 194 mieszkania. Znajdowały się one w ładnie zaprojektowanych budynkach, były stosunkowo obszerne, a od zaplecza ozdabiały je spore ogródki.

W sumie w ciągu dziesięciu lat działalności Elbląskiego Towarzystwa Mieszkaniowego „Rodzinna Strzecha” tylko przy ulicy Pionierskiej oddano 497 mieszkań. Wkrótce tą nową część miasta nazwano Osiedle Rodzinna Strzecha (Heimstätte Siedlung), a dzisiejsza ulica Żeglarska nosiła do 1945 r. nazwę Heimstätte (Rodzinna Strzecha).

Po obu stronach ulicy Pionierskiej zaplanowano obszerny park, który rozpościerał się także wzdłuż ulicy J. Fałata. Na skrzyżowaniu tych dwóch ulic: Pionierskiej i Fałata wybudowano bramę przejazdową, której wprawdzie nadano nazwę „Brama Rodzinnej Strzechy”, ale elblążanie powszechnie nazywali ten obiekt „Dom Pod Wieżą”, w której po obu stronach znajdował się duży zegar. Zarówno ten zegar jak i wieżę ponownie zrekonstruowano w ostatnich latach. Do bramy wykonano wjazd od ulicy Płk S. Dąbka. Wkrótce brama ta stała się obiektem rozpoznawczym (logo) tego osiedla, a w 1928 r. została przejęta przez miasto.

Następnie bramę przejął elbląski oddział młodzieżowy Niemieckich Schronisk Młodzieżowych (Deutsche Jugenherbergswerk – DJK) i ten skrót został umieszczony w trójkącie na bramie od strony ul. Pionierskiej. Urządzono tutaj dla dziewcząt i chłopców wzorcowe schronisko młodzieżowe. W pięciu pomieszczeniach znajdowało się ponad 74 miejsc (łóżek) do spania, było 30 sienników wypchanych słomą oraz niewielkie pomieszczenie zwane pokojem dziennego użytku. Znajdowała się tu oczywiście kuchnia, były dwie pralnie, jadalnia i pomieszczenie techniczne. W zabudowie przylegającej po lewej stronie do Domu Pod Wieżą znalazł lokum rewir policyjny nr 3, a po prawej stronie – znalazł podwoje sklep kolonialny prowadzony przez Selmę Schwarz.

W czasie II wojny światowej, a dokładnie w 1941 r., schronisko młodzieżowe w tej bramie zostało zamknięte, a zainstalowała się tutaj elbląska komórka Hitlerjugend (HJ). W czasie walk o miasto, na przełomie stycznia i lutego 1945 r., zniszczeniu uległ dach tej bramy, a sam obiekt został mocno zdewastowany. Wiele lat po wojnie przystosowano go do celów mieszkaniowych. Natomiast na osiedlu „Rodzinna Strzecha” zniszczonych zostało kilka domów wielorodzinnych, na których miejscu pobudowano niezbyt ładne i nie psujące do całości bloki mieszkalne.
Lech Słodownik


Po obu stronach ulicy Pionierskiej zaplanowano obszerny park. Na skrzyżowaniu ul. Pionierskiej i Fałata wybudowano bramę przejazdową, powszechnie nazywaną „Dom Pod Wieżą”
Fot. archiwum Lecha Słodownika