Zaginięcie dziecka? Najważniejszy jest czas

Sprawą 11-letniego Sebastiana z Katowic żyła cała Polska. Chłopiec zaginął w sobotę 22 maja — wyszedł na plac zabaw, z którego do domu miał wrócić o 19. Wysłał jednak wiadomość SMS do mamy z prośbą o przesunięcie godziny powrotu na 19.30. Ta zgodziła się, ale mały Sebastian nie wrócił o umówionej porze, a jego telefon milczał.

Poszukiwania chłopca z udziałem policjantów i strażaków trwały od sobotniego wieczoru. W niedzielę policja opublikowała zdjęcie i rysopis dziecka, prosząc o pomoc w jego odnalezieniu. Wieczorem tego samego dnia w mediach społecznościowych pojawił się komunikat śląskiej policji, informujący o zatrzymaniu 41-letniego sosnowiczanina, mogącego mieć związek z zaginięciem 11-latka.

Jak udało się wytypować sprawcę? Pomógł w tym zapis z monitoringu, kamery zarejestrowały bowiem samochód należący do 41-latka. Udało się również prześledzić jego drogę.

Podejrzany został zatrzymany w niedzielę około 17, a jakiś czas później odnaleziono ciało chłopca — kilka kilometrów od Dąbrówki Małej w Katowicach, gdzie mieszkał. To właśnie zatrzymany mężczyzna miał zawieźć tam Sebastiana swoim samochodem.

Historia Sebastiana to niejedyny przypadek poszukiwań, które zakończyły się tragicznym odkryciem.

W 2019 w Morwinach w województwie dolnośląskim zaginęła 10-letnia Kristina. Dziewczynka zniknęła podczas drogi powrotnej ze szkoły do domu — miała blisko — zaledwie kilometr. Kiedy nie wracała, rozpoczęły się poszukiwania. Ciało 10-latki odnaleziono sześć kilometrów od jej domu. Mordercą okazał się znajomy rodziny — Jakub A, który działając ze szczególnym okrucieństwem, pozbawił dziewczynkę życia.

Dziś w bazie zaginionych Fundacji Itaka jest 87 osób, które w dniu zaginięcia miały mniej niż 18 lat. Najmłodsi to między innymi Mieszko Malarski z Białegostoku, który zniknął, mając zaledwie 4 lata, 2-letnia w momencie zaginięcia Zuzanna Malarska i Nikola Sieczka, która zaginęła w 2010, nie mając nawet roku.

W sumie osób, które w momencie zaginięcia nie skończyły nawet 10 lat, jest w bazie Itaki 25. Pozostałe 62 to zaginieni, którzy zniknęli, mając od 11 do 18 lat.

— W 2020 odnotowano 552 zaginięcia dzieci do lat 13 — informuje Izabela Jezierska-Świergiel z Fundacji Itaka. — Cieszymy się, że ta liczba spadła, ale nie uważamy, by były to dane miarodajne na przyszłość. 2020 w związku z pandemią wiązał się bowiem z ograniczeniem przemieszczania się, dzieci nie chodziły do szkół, a imprezy i różnego rodzaju wydarzenia nie odbywały się, więc zaginięć, nie tylko tych wśród dzieci, było mniej — przekazuje nasza rozmówczyni.

I dodaje: — W tych policyjnych statystykach nie ujmuje się również uprowadzeń rodzicielskich, czyli sytuacji, w których jeden rodzic zabiera dziecko bez zgody i woli drugiego rodzica — to jednak około 600 spraw rocznie, czyli drugie tyle.

W sytuacjach, gdy występuje uzasadnione podejrzenie, że zdrowie lub życie zaginionego dziecka jest zagrożone, uruchamiany jest Child Alert (W USA nazwany Amber Alert na cześć Amber Hagerman, dziewięcioletniej dziewczynki uprowadzonej i zamordowanej w Arlington w Teksasie w 1996 roku — przyp. red.)

— W każdym z tych przypadków uruchomienie alertu doprowadziło do szczęśliwego powrotu dziecka do domu. Nie każde zaginięcie dziecka ma przesłanki do uruchomienia systemu, te kryteria są ściśle określone odpowiednimi przepisami, a o wdrożeniu Child Alert decyduje Wydział Poszukiwań i Identyfikacji Osób Biura Służby Kryminalnej Komendy Głównej Policji. Child Alert jest narzędziem, które nie może być wykorzystywane za często, by społeczeństwo nie uodporniło się na tego typu sygnały. Wdrażany jest w momentach krytycznych, kiedy zachodzi realna obawa, że dziecku mogła stać się krzywda. Wówczas dla informatorów uruchamiany jest bezpłatny numer kontaktowy 995 — wyjaśnia Izabela Jezierska-Świergiel.

W takich sytuacjach ogromne znaczenie ma czas. — Większość zaginionych zostaje odnaleziona w ciągu pierwszych 14 dni po zaginięciu, a 95 procent dzieci w ciągu pierwszych 7 dni z powrotem trafia do swoich domów — informuje policja.
W pierwszej kolejności należy o zajściu jak najszybciej poinformować policję, dzwoniąc pod numer 112. Następnie zaginięcie możemy zgłosić do Fundacji Itaka pod 116 000.

Po pierwsze, pamiętaj, że do 10. roku życia dziecko nie powinno przebywać samo w domu, a do 7. roku życia dziecko nie powinno bawić się samo na podwórku. Jak najwcześniej naucz dziecko jego lub jej imienia, nazwiska i miejsca zamieszkania — możesz zadbać o to, by maluch miał przy sobie kartkę z numerami do najbliższych i z telefonami alarmowymi. Wyjaśnij dziecku, że w sytuacjach problemowych może krzyczeć, płakać i wołać o pomoc. Naucz swoich podopiecznych, że nie powinni rozmawiać z nieznajomymi. Poleć, by nie wsiadali z nimi do samochodów, a częstowani np. słodyczami — odmawiali. Pokaż dziecku, jak mądrze korzystać z Internetu, wyjaśnij, jakim zagrożeniem jest podawanie swoich danych kontaktowych i zorganizuj dzieciom bezpieczną drogę do szkoły — najlepiej pod opieką osoby dorosłej lub w gronie rówieśników.

W bazie osób zaginionych nadal sporo jest tych, którzy zniknęli jeszcze jako dzieci i od lat pozostają nieodnalezieni.

— W takich sytuacjach zazwyczaj publikujemy plakaty z progresjami wiekowymi, czyli z wizerunkiem osoby, która zaginęła jako dziecko, ale już na plakacie ta osoba przedstawiona jest jako dorosły człowiek — mówi Izabela Jezierska-Świergiel z Fundacji Itaka.

Zagraniczne media donoszą czasem o przypadkach dzieci, które odnalezione zostały po wielu latach, jak przyznaje jednak pani Izabela, takich sytuacji w Polsce jeszcze nie odnotowano. — Te sprawy, które dzieją się poza naszym krajem, wywołują w polskich rodzinach ogromną nadzieję. A to, że w Polsce jeszcze takiej sytuacji nie było, nie oznacza, że wkrótce się nie zdarzy — podsumowuje nasza rozmówczyni.