Elbląg: Śladami elbląskich Powstańców Warszawskich cz. II

Zapraszam do uczczenia Powstańców Warszawskich, którzy wiele lat mieszkali w Elblągu. O ich losach opowiem podczas spotkania. Zaprezentuję także zdjęcia archiwalne — przekazuje Grażyna Wosińska, badaczka i promotorka historii Elbląga i elblążan.
Śladami elbląskich Powstańców Warszawskich cz.I

1. Janusz Kustowski „Dżems”
V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej-oddział osłony Komendy Obwodu OS-V (dawny „ODB-19”) - IV pluton.
Odznaczenia: Krzyż Walecznych, Odznaka Grunwaldzka.
Od października 1946 r. w Elblągu-kierownik techniczny Państwowych Warsztatów Samochodowych nr 1.

2. Mieczysław Zadróżny „Butrym” „Krzemieniecki”.
Podczas okupacji Bataliony Chłopskie. Zmarł w Elblągu.

3. Jan Cysarz „Pilot”
Armia Krajowa-I Obwód „Radwan” (Śródmieście) - zgrupowanie „Chrobry II” - II batalion „Lecha Grzybowskiego” - 6. kompania „Jeremi”.
Zmarł w Elblągu.

4. Anna Szabłowska „Hanka”
„Bakcyl” (Sanitariat Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej) - batalion „Zaremba”- „Piorun” - Szpital Polowy ul. Wilcza 61.
Zmarła w Elblągu.

5. Andrzej Krawczyk „Dziki”
Armia Krajowa-I Obwód „Radwan” (Śródmieście) - zgrupowanie „Chrobry II” - II batalion „Lecha Grzybowskiego” - 6. kompania „Jeremi”; następnie w 3. kompanii.
Zmarł w Elblągu.

Armia Krajowa-Grupa „Północ” - odcinek „Kuba” — „Sosna” - Dywizjon Motorowy Obszaru Warszawskiego AK-oddział wypadowo-szturmowy por. „Ryszarda” - drużyna plut. pchor. "Niemirycza".

Ranny w głowę w nocy 30/31 sierpnia 1944 r. podczas próby przebicia oddziałów staromiejskich do Śródmieścia, do którego przeszedł kanałami. Odznaczony m.in. Krzyżem Armii Krajowej, Medalem Honorowym za Zasługi w Rozwoju Elbląga, Medalem Wojska.

W 1951 roku, będąc na trzecim roku statystyki Akademii Handlowej w Poznaniu, odbywał praktykę wakacyjną w Miejskim Przedsiębiorstwie Remontowo-Budowlanym w Elblągu. Napisał pracę dyplomową: „Finansowanie remontów w M.P.R.B. w Elblągu”. Jednak nie zaliczył trzeciego roku. Nakazem został skierowany do pracy do tego samego przedsiębiorstwa.

Na podstawie donosu, że w grupie znajomych wyraził się negatywnie na temat zbliżających się wyborów do Sejmu PRL, aresztowany 26 września 1952 r. i w kajdankach doprowadzony na dworzec kolejowy w Elblągu. W ciągu trzech pierwszych miesięcy aresztowania pracował przymusowo w Zakładach Taboru Kolejowego w Elblągu. Orzeczoną karę 12 miesięcy obozu pracy darowano na mocy Ustawy Amnestyjnej z 1952 roku.

Po wypuszczeniu z aresztu w czerwcu 1953 r. pracował w Spółdzielni Inwalidów "Wolność” w Elblągu oraz w innych zakładach i instytucjach. Zmarł w naszym mieście.

7. Romuald Gebert „Septimus”
Armia Krajowa-Grupa "Północ" - zgrupowanie "Róg" - Brygada Dyspozycyjno-Zmotoryzowana przy Kwaterze Głównej NSZ „Koło”. Po wojnie krótko mieszkał w Elblągu.

8. Kazimierz Sęk „Burza”
Armia Krajowa-I Obwód „Radwan” (Śródmieście) - zgrupowanie „Chrobry II” - II batalion „Lecha Grzybowskiego” - 5. kompania-III pluton. Zmarł w Elblągu.

9. Mieczysław Filipowicz „Mały”
Armia Krajowa-Grupa „Kampinos”, następnie II Obwód „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej-zgrupowanie „Żaglowiec” - pluton 207 i pluton 204. Zmarł w Elblągu

10. Jerzy Miasnikow-Mianowski „Dostoja”
Okręg Warszawski Armii Krajowej-I Obwód „Radwan” (Śródmieście) - 3. Rejon „Ratusz” - Wojskowa Służba Ochrony Powstania-VI zgrupowanie WSOP-batalion „Bełt” - 2. kompania. Po zakończeniu Powstania w niewoli. Mieszkał i zmarł w Elblągu.

11. Tadeusz Hornziel „Róg”
Armia Krajowa-I Obwód „Radwan” - Grupa Bojowa "Krybar" - Grupa Techniczna. Hornziel brał udział w budowie słynnego wozu pancernego „Kubuś”. Należał do grupy montażowej i wykonywał papierowe szablony do wycinania detali.

Od 1 maja 1945 roku w Elblągu: instruktor powiatowy pożarnictwa, Powiatowy komendant Straży Pożarnych Województwa Gdańskiego, Zastępca komendanta Zawodowej Straży Pożarnej. Organizował straż w terenie, m.in. w Tolkmicku i Milejewie. Zmarł w Olsztynie

12. Wacław Rokita
Kedyw Komendy Głównej Armii Krajowej-zgrupowanie „Radosław”

Ranny w nogę 27sierpnia1944 roku. Szlak bojowy: Wola-Stare Miasto do 2 września 1944 roku.

Po powstaniu wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, przez obóz przejściowy w Pruszkowie trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Mauthausen. 5 maja 1945 r. został wyzwolony on przez oddziały amerykańskie. Po powrocie do Polski zamieszkał w Elblągu w latach 1946-1981.

13. Wiktor Frączkowski „Wiktor”
Komenda Główna Armii Krajowej-Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) - Wydział Lotnictwa „Bociany” - Baza Lotnicza „Łużyce” - 5. kompania. Po wyjściu z miasta - 25. pułk piechoty AK Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej (Okręg Łódzki Armii Krajowej-Podokręg Piotrków). Zmarł w Elblągu.

V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 1. Rejon - 1. Dywizjon Artylerii Konnej im. Józefa Bema. Za działalność w WiN skazany w pierwszej instancji na karę śmierci, potem zamieniono na dożywocie. Po rehabilitacji i zwolnieniu z więzienia pracował w Elblągu. Zmarł w Gdańsku.

15. Witold Butkiewicz „Lewańczuk”
Armia Krajowa-I Obwód „Radwan” (Śródmieście) - Podobwód „Sławbor” (Śródmieście-Południe) - odcinek wschodni „Bogumił” - batalion „Miłosz” - 3. kompania.
Aresztowany w marcu 1953 r. w Elblągu i przekazany władzom sowieckim jako „przestępca wojenny”. Wywieziony do więzienia w Mińsku Białoruskim, gdzie przebywał do 18 stycznia 1954 r. Powrócił do kraju z grupą imigrantów z ZSRR.
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami za walkę zbrojną w szeregach AK

16. Piotr Zbigniew Łubieński „Andrzej”
Komenda Główna Armii Krajowej-pułk „Baszta” - batalion „Karpaty” - kompania K-1 - I pluton. Trafił do Obozu Stutthof, potem Neustadt. Do kraju powrócił 2 grudnia1945. Od stycznia 1946 roku do września 1948 roku mieszkał w Elblągu, tam pracował w PKP i Państwowych Warsztatach Samochodowych, zdał maturę w liceum im. Kazimierza Jagiellończyka. W latach 1946-1948 działacz harcerski. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Warszawskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem Oświęcimskim, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi.

17. Jan Kurdwanowski „Krok”
Armia Krajowa-Grupa „Północ” - odcinek „Kuba”- „Sosna” - batalion „Chrobry I” - 3. kompania, na Czerniakowie w zgrupowaniu „Kryska”. W latach 1951-1953 był ordynatorem oddziału dziecięcego szpitala w Elblągu, a w latach 1953-1957 asystentem w klinice dziecięcej przy ulicy Działdowskiej w Warszawie. Emigrował do USA. Przed wojną w Sulejówku, sąsiad marszałka Piłsudskiego.

18. Janusz Gorgoniusz Przedpełski „Żbik”
Armia Krajowa-Grupa „Północ” - zgrupowanie „Róg” - I batalion WSOP „Dzik” (Wojskowa Służba Ochrony Powstania). Na terenie Śródmieścia kompania „Dzik” w batalionach „Iwo” – „Ostoja”. Z niewoli powrócił do kraju w sierpniu 1946 roku. Początkowo osiadł w Elblągu, w 1949 r. ukończył liceum ekonomiczne i zdał maturę.

Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Warszawskim Krzyżem Powstańczym. Za wkład w rozwój światowego sportu najwyższe odznaczenie Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego-Order Olimpijski.

19. Andrzej Maria Kamiński „Ralf”
V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej - 4. Rejon-adiutant Komendanta Rejonu.

Po kapitulacji Modlina w 1939 roku ciężko ranny przebywał w Heeres Kriegslazarett Elbing (Elbląg) jako jeniec. W sierpniu 1940 roku wskutek przeciągających się formalności uciekł z niewoli do Warszawy, posługując się fałszywym zwolnieniem z obozu i prawdziwymi dokumentami niemieckiej komisji lekarskiej.

20. Halina Antonina Donimirska
urodzona Czernin – Elbląg. Armia Krajowa-zgrupowanie „Radosław” - batalion „Miotła”, następnie zgrupowanie „Sienkiewicz” oraz odcinek „Kuba”- „Sosna” - batalion „Gozdawa” - kompania motorowa „Orlęta”.

21. Danuta Zofia Mancewicz „Danusia” „Grażyna”
sanitariuszka i łączniczka.

Okręg Warszawski Armii Krajowej-Kedyw Okręgu-Oddział Dyspozycyjny A - „Kolegium A” - od 2 sierpnia 1944 r. w zgrupowaniu „Radosław” - od 12 sierpnia 1944 r. w pułku „Broda 53” - batalion „Zośka” - oddział ppor. „Śnicy”. Ciężko ranna w płuca 16 września 1944 roku w rejonie Wału Miedzeszyńskiego, tuż po udanej przeprawie przez Wisłę. Leczona w szpitalach podwarszawskich do grudnia 1944 roku. W tym czasie przeszła kilka operacji, jednak odłamki w płucach nosiła do końca życia.

Grała w latach 1960–1961 w Teatrze im. Stefana Jaracza Olsztyn-Elbląg oraz 1975–1977 w Teatrze Dramatycznym w Elblągu. Występowała na jednej scenie z Aliną Janowską w Teatrze Syrena. W „M jak Miłość” zagrała babcię „Bogusię”.

22. Hilary Pracz Praczyński „Ojciec Gwardian”
kapelan Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego. Armia Krajowa-Grupa „Kampinos”. Po wojnie proboszcz parafii św. Wojciecha w Elblągu w latach 1945- 1956.

23. Mieczysław Schreyer „Ryk”
Komenda Główna Armii Krajowej-II rzut

1939-44 Komenda Główna Armii Krajowej-Oddział III (Operacyjno-Szkoleniowy) - Wydział Saperów

24. Anna Schreyer z d. Nerc "Hanka z Woli" łączniczka

Pochowany na cmentarzu Agrykola.

26. Czesław Juchniewicz „Śmiały” Armia Krajowa-zgrupowanie „Radosław” - pułk „Broda 53” - batalion „Zośka” - 2. kompania „Rudy” - I pluton „Sad” - 2 drużyna.

Szlak bojowy: Wola-Stare Miasto. Stare Miasto ul. Koźla-ranny w nogę odłamkiem granatnika. Wyszedł z miasta z ludnością cywilną i w październiku 1944 r. wyjechał do Częstochowy, następnie w obawie przed aresztowaniem przez UB udał się do Elbląga. W konspiracji od 1940 r. - Szare Szeregi, od 1942 r. „Bojowe Szkoły”, od 1943 r. „Grupy Szturmowe”: w 2. drużynie I plutonu „Sad”, 2. kompani „Rudy” batalionu "Zośka".