Rusza odbudowa byłego ratusza w Braniewie. Rozpoczęto prace archeologiczne na terenie byłego ratusza w Braniewie. Jaki jest cel i zakres badań archeologicznych?

W miniony piątek w Braniewie zainaugurowano prace archeologiczne na terenie dawnego braniewskiego ratusza, który stanął otworem przed specjalistami z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu. Co odkryto pierwszego dnia badań?

— Odkrywamy ratusz w związku z planami jego odbudowy. Musimy sprawdzić, jak zachowane są pozostałości murów, i zrobić badania architektoniczne, jak były przebudowywane mury w różnych okresach istnienia ratusza, a przede wszystkim ocenić, czy te pozostałości nadają się do wykorzystania w trakcie odbudowy ratusza. Będziemy odsłaniać — mam nadzieję, że zachowane — mury piwniczne ratusza do posadzek piwnicznych. Następnie zostaną przeprowadzone badania architektoniczne piwnic i zachowanych murów. Mamy też zaplanowanie wykonanie trzech sondaży (nieduże wykopy archeologiczne badane metodami archeologicznymi - przyp. red.) w piwnicach ratusza, aby zobaczyć, jak był fundamentowany i co jest ewentualnie pod spodem — mówi Mirosław Marcinkowski z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu, kierownik badań archeologicznych braniewskiego ratusza.

— Nie oczekujemy jakichś wielkich rewelacji — ratusz został uszkodzony w trakcie działań wojennych, ale tak naprawdę stał do lat 50. XX wieku. Jeśli było tam coś cennego, to najprawdopodobniej przez te kilkanaście lat zostało już wybrane. Jednak każda znaleziona rzecz związana z tym ratuszem będzie cenna, ponieważ oprócz zachowanych zdjęć i jego powojennej inwentaryzacji murów i pomieszczeń tak naprawdę niewiele wiadomo — przekazuje Mirosław Marcinkowski.

— Braniewo jest najstarszym miastem na Warmii — było pierwszą stolicą Warmii i pierwszą siedzibą biskupa warmińskiego. To miasto, które tak naprawdę do początku XIX wieku było większe od Olsztyna i w wyniku wojny oraz rozbiórek powojennych zostało pozbawione ukształtowanego przez wieki centrum. Władze miasta chcą to centrum odzyskać i pierwszym elementem jest ratusz — najważniejsza budowla w każdym mieście. Więc warto, ta odbudowa ma sens — zaznacza kierownik badań archeologicznych braniewskiego ratusza.

— Całe Stare Miasto w Elblągu było podnoszone w podobny sposób, ale w Elblągu nie mamy w większości przypadków wiernej odbudowy. Są to współczesne projekty w różny sposób nawiązujący do tego, co kiedyś tam stało. W Elblągu odtwarzany jest tak naprawdę układ miasta — współczesne kamienice, które stoją na Starym Mieście, są budowane na planie kamienic średniowiecznych. Jaka będzie przyjęta metoda wzniesienia braniewskiego ratusza — czy to będzie wierna rekonstrukcja, czy współczesna forma nawiązująca do dawnego budynku — to będzie dopiero rozstrzygane wśród architektów i pracowników Urzędu Miasta w Braniewie — informuje Mirosław Marcinkowski.

We wtorek 11 października specjaliści z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu rozpoczęli pierwsze prace na terenie byłego braniewskiego ratusza. Pierwszy dzień badań okazał się bardzo owocny. Odkryto już pierwsze znaleziska.

— XX-wieczny sejf pancerny, w którym znajdowały się niemieckie monety, prawdopodobnie fragment broni z pierwszej połowy XX wieku — być może to pistolet typu dubeltówka, ciężki kulisty przedmiot, zachowany w bardzo złym stanie, ale jego waga może wskazywać na to, że była to kula armatnia, drobne rzeczy życia codziennego, drobne elementy ceramiki budowlanej, prawdopodobnie późnośredniowieczny fragment naczynia ceramicznego, tzw. siwak, fragmenty zniszczonych i nadpalonych dokumentów — wymienia Jakub Jagodziński, pracownik Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu.

I dodaje: — Datację tych przedmiotów utrudnia to, że wszystko jest zmieszane z gruzem. Najciekawsza jest architektura, która odsłania nam relikty dawnego ratusza.

— Na razie możemy mówić tu na pewno o trzech ścianach — prawdopodobnie są to pozostałości piwnicy z XX wieku. Wskazuje na to posadzka, która się zachowała. Czy coś się kryje niżej? Zobaczymy. Nie możemy tego wykluczyć. To dopiero pierwszy dzień prac, więc myślę, że czeka nas tu kilka ładnych dni, tygodni, a może nawet miesięcy badań. Na pewno będzie jeszcze wiele ciekawych odkryć — przekazuje Jakub Jagodziński.

Drugiego dnia prac odkryto sklepienie braniewskiego ratusza.
W tej chwili nie chciałbym jeszcze precyzować jego chronologii, ale myślę, że sklepienie można datować na starsze niż XX wiek — przekazuje Jakub Jagodziński.

Drugiego dnia prac odnaleziono też m.in. naczynie apteczne (może pochodzić z XVIII lub XIX wieku), srebrne łyżki pokryte patyną, przedwojenny talerzyk, nadpalony złoty łańcuszek oraz jeden zachowany i fragmenty innych talerzyków firmy R.C. Rosenthal Kronach, którego sygnaturka wskazuje na lata 1944-1945.

Trzeciego dnia prac odkryto część średniowiecznego ratusza.

— Z dzisiejszych znalezisk największe — i to dosłownie — to sowiecki karabin maszynowy Diegtariew — zdaje się wersji czołgowej DT, który zabezpieczyli saperzy. Poza tym fragmenty ceramiki i charakterystyczne dla Braniewa butelki z browaru Bergschlösschen — przekazał w trzecim dniu badań Wojciech Jaroszek, znawca historii Braniewa.

Pierwsze wzmianki dotyczące braniewskiego ratusza pojawiają się w źródłach pochodzących z 1364 roku. Pierwotnie budynek w stylu gotyckim był niewielki, otaczały go kramy kupieckie. W kolejnych stuleciach był przebudowywany — ostatni raz w 1921 roku.

Do 1945 ratusz był siedzibą władz miejskich — to tutaj odbywały się wybory i ważne narady, ale obiekt był również miejscem zabaw miejskich elit — przy okazji świąt miejska rada ucztowała właśnie w budynku ratusza.

Co ciekawe, w piwnicach ratusza znajdowała się długa na pięć metrów cela więzienna! A w pobliżu budynku znaleźć było można pręgierz, przy którego użyciu wymierzano publicznie kary pospolitym przestępcom.

Niestety, działania wojenne w roku 1945 sprawiły, że Braniewo właściwie legło w gruzach. Gmach ratusza został poważnie uszkodzony. W 1957 roku pozostałości budynku wpisano do rejestru zabytków. Wkrótce zaniechano odbudowy ratusza, a mury zostały rozebrane. W miejscu dawnego ratusza znajduje się obecnie skwer miejski.

— Te niepozorne i nadpalone papiery pochodzą z Urzędu Stanu Cywilnego, który znajdował się w ratuszu. Według informacji uzyskanej dzięki uprzejmości pracownika Archiwum Państwowego w Olsztynie są to fragmenty ksiąg metrykalnych. To jedyne znane dokumenty, które pochodzą z przedwojennego braniewskiego USC. A więc unikaty — przekazuje Wojciech Jaroszek, znawca historii Braniewa.

Ewelina Gulińska