Historia Elbląga: Elbląg był miastem siedmiu wież. Ostatnie chwile przed zniszczeniem miasta

Kilka dni po wykonaniu tego zdjęcia rozpoczął się najtragiczniejszy okres od czasów powstania miasta. Elbląg, który praktycznie od założenia w 1237 r. poprzez okres krzyżacki, polski, szwedzki, pruski i napoleoński, nie poniósł istotnych strat w swej historycznej zabudowie – w ciągu dwóch tygodni doznał niepowetowanych, nieodwracalnych strat, które zasadniczy sposób zmieniły jego obraz w latach powojennych. Skutki tych zniszczeń odczuwane są do chwili obecnej. A przecież jeszcze do 26 stycznia 1945 r. Elbląg był niekiedy nazywany „miastem siedmiu wież”, podobnie jak jego Miasto-Matka Lubeka. Po dwóch tygodniach, po 10 lutego 1945 r., nazwa ta nie miała już nic wspólnego z rzeczywistością. Elbląg legł w gruzach i na dziesiątki lat stracił swoje znaczenie. Dwutygodniowe walki doprowadziły do zniszczenia jego unikatowej zabudowy, a rozmiar tej cywilizacyjnej klęski powiększyły w wydatny sposób powojenne (totalne) rozbiórki.

Wracając do zamieszczonego zdjęcia. Samolot rozpoznawczy Luftwaffe (widać cień jego dzioba) nadlatuje od wschodu, od strony Gęsiej Góry. I z tej perspektywy została wykonana fotografia miasta. Jest mroźny, styczniowy dzień 1945 r., i jak widać – ziemia, to znaczy zbocza Gęsiej Góry są lekko ośnieżone. W tym czasie Gęsia Góra, leżąca na poziomie 69,8 m n.p.m., nazywana była „Wzgórzem Ludendorffa”. Chodzi tutaj o Ericha Ludendorffa, szefa sztabu 8. Armii pod dowództwem feldmarszałka Paula von Hindenburga, która w sierpniu, wrześniu 1914 r. odniosła spektakularne zwycięstwa na wojskami rosyjskimi pod Olsztynkiem (Tannenbergiem) i nad Jeziorami Mazurskimi.

Osiedle mieszkaniowe, przedstawione na zdjęciu, zachowało się prawie bez uszczerbku do dzisiaj. Tak więc od lewej do prawej strony można zidentyfikować domy stojące przy dzisiejszej ulicy Szwoleżerów, Ułańskiej, Stefana Czarnieckiego i Artyleryjskiej. Za tą zabudową przebiega dawna Meckensenstraßer, czyli dzisiejsza ul. Saperów. To właśnie przy tej ulicy w czasie wykonania zdjęcia znajdowały się Gdańskie Koszary Piechoty, dzisiaj tzw. miasteczko szkolne. Zdjęcie w dalszej perspektywie, w kierunku zachodnim, obejmuje Wyspę Spichrzów i Żuławy. A przypatrując się szczegółowo można tutaj od lewej do prawej strony rozpoznać wieżę nowomiejskiego kościoła Trzech Króli, kościół św. Anny, wieże ratusza przy Placu Fryderyka Wilhelma (Plac Słowiański), siodłowy dach i więżę kościoła św. Mikołaja, a całkiem na prawo – wieżę i gmach dawnego gimnazjum im. Henryka von Plauena, dzisiejszy Urząd Miejski przy ul. Łączności.

Kilka uwag odnośnie wspomnianej ulicy Szwoleżerów (d. Wrangelstrasse.) i numeru domu 5. Do 1945 r. mieszkała tutaj Elisabeth Jentzsch, siostra babci kanclerz Niemiec dr Angeli-Doroty Merkel. I właśnie pod tym adresem przebywała od jesieni 1943 r. do lata 1944 r. matka A. Merkel – Herlind Kasner z domu Jentzsch, która opuściła z rodzicami nieustannie bombardowany Hamburg, by w Elblągu znaleźć spokojny azyl. Stojący obok dom, pod adresem Szwoleżerów 3, został podczas walk o Elbląg trafiony bombą i został całkowicie zniszczony. Odbudowano go w stylu zbliżonym do zachowanej zabudowy tej ulicy.
Lech Słodownik