Świętujemy urodziny Mikołaja Kopernika. Program obchodów w Elblągu i we Fromborku

Trzy pobyty Mikołaja Kopernika w Elblągu w latach 1504-1532 spowodowane były dwoma czynnikami. Po pierwsze ówczesny Elbląg należał do diecezji warmińskiej, co skutkowało okresowymi wizytami biskupów oraz ich zastępców z fromborskiej kapituły katedralnej w przedmiocie kościelnego sądownictwa. Po drugie, w Elblągu były zwoływane sejmiki stanowe Prus Królewskich, w których uczestniczył biskup warmiński, niekiedy w asyście członków kapituły. Po raz pierwszy Kopernik był w Elblągu 18.1.1504 r. i spędził tutaj 4 dni towarzysząc swemu wujowi – biskupowi Lukasowi von Watzenrode. Obaj uczestniczyli w naradach odbywających się w ratuszu w sprawie kontaktów z królem Polski.

Posiedzenie sejmiku stanowego
Drugi raz przybył również w towarzystwie biskupa Watzenrode w związku z wizytą króla Polski Aleksandra Jagiellończyka. Król Aleksander z żoną Heleną i świtą przez Chełmno, Kwidzyn i Malbork dotarł do Elbląga 18.5.1504 r. Dwa dni później przyjął na Starym Rynku hołd od władz miasta. Kopernik występował wtedy jako lekarz przyboczny swego wuja. Tego samego dnia przybył do kościoła św. Mikołaja, gdzie razem z generalnym wikariuszem warmińskim Baltazarem Stockfischem był świadkiem ogłoszenia wyroku – rozwodu elbląskiego mieszczanina Filipa Holkenera i jego żony Katarzyny de domo Krüger.

Po raz trzeci był wg dokumentów w dniach 1-4.9.1507 r. Wówczas odbywało się posiedzenie sejmiku stanowego Prus Królewskich, w którego obradach wziął udział biskup Watzenrode z kanonikami Kletzem i Kopernikiem. Tematem obrad było m.in. danie odporu bandom rabunkowym, których działalność powodowała niepokoje w prowincji. Podczas tego pobytu biskup Watzenrode i towarzyszące mu osoby mieszkały na plebanii Nowego Miasta Elbląga.

Być może podczas swoich podróży do Krakowa, czy Włoch M. Kopernik przejeżdżał przez Elbląg, ale pewności nie ma.

Znany jest także fakt, że Kopernik jako głównodowodzący obroną Olsztyna w 1519 r. przed Krzyżakami, zakupił w Elblągu kilka hakownic. Jeszcze za życia astronoma doszło w Elblągu do pewnej sytuacji, która wiązała się nim bezpośrednio. Otóż w początkach Reformacji katolicy elbląscy już nie mieli tak dobrze jak wcześniej. Wpływy nauk M. Lutra były zauważalne w wielu aspektach życia religijnego i nie tylko. Przykładem tego była sytuacja do jakiej doszło podczas tak zwanych „Gier Nocnych” (Festnachtsspiel) organizowanych w Elblągu w zapusty od dziesiątek lat. Te zabawy, podczas których młodzież, uczniowie i studenci występowali w przebraniach i maskach, cieszyły się dużym zainteresowaniem.

Ale w dniu 21.2.1531 r. uczestnicy tej maskarady sporo przesadzili. Jeden z uczestników przebrany za biskupa, z mitrą na głowie i pastorałem w ręku, przedrzeźniał biskupa warmińskiego Moritza Ferbera.

Jakby tego było mało, wyśmiano również Mikołaja Kopernika. W pochodzie przebierańców astrologa (wprawdzie nie po nazwisku) prezentował młody człowiek przebrany za dominikanina. Kopernik przez lunetę patrzył na wódkę żytnią… Nie był on lubiany w Elblągu za projekt reformy monetarnej, przewidujący m.in. zamknięcie mennicy elbląskiej, co wywoływało protesty mieszczan. Wynikła z tego powodu głośna awantura. Biskup warmiński M. Ferber zażądał od burmistrza Jakuba Alexwangena wyciągnięcia konsekwencji wobec stosownych „przebierańców”. Ale burmistrz stanął po ich stronie, tłumacząc się, że magistrat nie ma wpływu na zabawy uczniów i młodzieży, a ponadto sprawa jest nie do wykrycia, ponieważ główni sprawcy występowali w przebraniu i w maskach. Wówczas biskup Ferber zagroził, że wniesie sprawę do króla Polski, a popierał go w tym także przewodniczący sejmiku Georg von Baysen. Sprawa ciągnęła się jeszcze przez pewien czas aż ustalono jednego ze sprawców. Okazał się nim student Peter Schiffenteuber, który został aresztowany i ukarany.

Tak więc Mikołaj Kopernik jeszcze za życia miał wielu przyjaciół i protektorów, ale również wrogów. Nie dotknęły go jednak represje ze strony Świętej Inkwizycji (Sanctum Officium), zwanej niekiedy „średniowiecznym gestapo”. Wynikało to być może z prozaicznego faktu.

Dzieło Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich) opuściło drukarnię Petroniusa w Norymberdze w marcu 1543 r. Kanonik fromborski w tym czasie był już poważnie chory i w maju zmarł.

W księgozbiorze elbląskiego gimnazjum znajdowało się „De revolutionibus…” wydane w Antwerpii w 1617 r.

Odnaleziono miejsce pochówku
Jak wiadomo w 2005 r. w Katedrze we Fromborku znaleziono miejsce pochówku Kopernika i jego doczesne resztki, w tym czaszkę. W znalezieniu kodu DNA przydatni okazali się szwedzcy rabusie z czasów „Potopu”. W mieście Uppsala pod Sztokholmem, w jednej z książek z biblioteki astronoma znaleziono kilka włosów. Ich kod DNA porównano z zębem ze znalezionej czaszki. Okazał się taki sam. Drugi pogrzeb Mikołaja Kopernika odbył się 22.5.2010 r. we fromborskiej Katedrze przy ołtarzu św. Krzyża.

550. URODZINY KOPERNIKA WE FROMBORKU
19 LUTEGO
8:45 – inauguracja oficjalnych obchodów; pokaz eksperymentu Foucaulta – Robert Szaj; „Kopernik tego nie widział" otwarcie wystawy astrofotografii – Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Oddział w Warszawie Wieża Radziejowskiego
9:30 – uroczysta Msza Święta z udziałem Warmińskiej Kapituły Katedralnej; złożenie kwiatów na grobie Mikołaja Kopernika Katedra
10:45–11:45 – otwarcie zmodernizowanej wystawy „Mikołaj Kopernik – życie i dzieło”; prezentacja medalu rocznicowego oraz nowej publikacji muzealnej „Świat Kopernika” Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika
12:00 – prezentacja rękopisów Mikołaja Kopernika – ks. prof. dr hab. Andrzej Kopiczko Nowy Pałac Biskupi
12:30 – urodzinowy stół Mikołaja Kopernika – akcja artystyczna Agnieszki Markowicz Nowy Pałac Biskupi
13:00 – oprowadzanie kuratorskie po wystawie stałej „Mikołaj Kopernik – życie i dzieło” Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika
12:00–14:00, 15:00–16:00 – wybijanie pamiątkowej monety urodzinowej Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika
14:00 – koncert Zespołu Muzyki Dawnej „Vocantus” Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika
15:00–16:00 – warsztaty tańca dawnego, pokaz replik historycznych instrumentów muzycznych Gmach Główny Muzeum Mikołaja Kopernika
10:20, 12:00, 12:50, 13:40, 15:20 – seanse w Planetarium (obowiązują rezerwacje miejsc)
12:30, 13:30, 14:30 – zwiedzanie Parku Astronomicznego z przewodnikiem
18:00 – nocny pokaz nieba (przy dobrej pogodzie) Park Astronomiczny Muzeum Mikołaja Kopernika

Wejście na wszystkie wystawy i atrakcje organizowane w ramach 550. rocznicy urodzin Kopernika jest bezpłatne.
Rezerwacje miejsc na warsztaty muzealne oraz na seanse w Planetarium – tel. 55 244 00 88, e-mail: planet@frombork.art.pl

ELBLĄG, SPACER Z PRZEWODNIKIEM
Niedziela - 19.02.2023 r.
Brama Targowa - otwarta od 12:00 do 15:00
spacer z przewodnikiem - godz. 13:00

Rok Mikołaja Kopernika to dobra okazja do poznania naszego rodzinnego miasta, tym bardziej, że Mikołaj Kopernik kilka razy przebywał w nim na początku XVI wieku.
Na specjalnej wycieczce z przewodnikiem poznacie miejsca, z którymi kojarzymy wizyty Kopernika, ale też historię Elbląga czasów Kopernika.
Z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika 19 lutego w Elblągu, w dniu jego urodzin, przewodnicy z Koła Przewodników i Pilotów Turystycznych im. R. Gierzyńskiego z PTTK Oddział Ziemi Elbląskiej oraz Centrum Informacji Turystycznej Elbląg w Formie będą czekali na Was przy Bramie Targowej (Brama także będzie dostępna do zwiedzania) od godz. 12:00 do 15:00.
O godz. 13:00 elbląscy przewodnicy zapraszają na spacer po Starym Mieście „Śladami Mikołaja Kopernika” (start: Brama Targowa).

CZEGO NAUCZYŁ NAS MIKOŁAJ KOPERNIK? WARSZTATY W MUZEUM ARCHEOLOGICZNO-HISTORYCZNYM W ELBLĄGU
W niedzielę, 19 lutego Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu zaprasza młodzież, dorosłych i seniorów na cykl otwartych zajęć warsztatowych poświęconych naukom wybitnego uczonego Mikołaja Kopernika.
Zajęcia odbędą się w sali edukacyjnej budynku zwanego Gimnazjum w następujących godzinach:
11, 13 - Heliocentryzm
12, 14 - Monetaryzm
Okazją do przeprowadzenia warsztatów jest 550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika. Za datę urodzin uczonego uznaje się bowiem 19 lutego 1473 roku. Ciekawostką jest fakt, iż w tamtych czasach obowiązywał jeszcze kalendarz juliański, zastąpiony w 1582 roku kalendarzem gregoriańskim, który używany jest do dziś. Dlatego data 19 lutego 1473 roku według kalendarza juliańskiego może być równoznaczna z 1 marca w kalendarzu gregoriańskim.
Mikołaj Kopernik był polskim matematykiem, astronomem i filozofem, uważanym za jednego z najwybitniejszych naukowców w historii. Jego najważniejszym dziełem jest "De revolutionibus orbium coelestium", w którym przedstawił heliocentryczną teorię Wszechświata, umieszczając Słońce w centrum Układu Słonecznego, z krążącymi wokół niego planetami, w tym Ziemią. Teoria ta przyczyniła się w znacznym stopniu do rozwoju astronomii i nauk przyrodniczych. Mniej znany natomiast jest wkład Kopernika w rozwój nauk ekonomicznych. W swoich traktatach uczony propagował ustanowienie jednej oficjalnej waluty, która miałaby stanowić stabilne źródło wartości i ułatwić prowadzenie transakcji handlowych.
Tematy niedzielnych zajęć warsztatowych nawiązują do tych właśnie sfer aktywności naukowej Mikołaja Kopernika – heliocentryzmu i monetaryzmu. Uczestnicy rekonstrukcji lekcji astronomii doświadczą metod nauczania stosowanych w Gimnazjum Elbląskim w XVIII w., wykorzystując replikę modelu planetarium Enderscha. W trakcie lekcji wezmą udział w ćwiczeniach praktycznych i samodzielnie zweryfikują czas obrotu Merkurego i Wenus wokół Słońca oraz wędrówkę Księżyca wokół Ziemi. Warsztaty dotyczące traktatów monetarnych przybliżą natomiast ideę prawa Kopernika - Greshama oraz pokażą jego związek z codziennością. Zainteresowani będą mieć sposobność zbadania autentyczności monet metodą probierczą oraz obejrzą wyjątkowe numizmaty ze zbiorów muzeum.
Udział w zajęciach jest bezpłatny.

19 LUTEGO
URODZINY KOPERNIKA W ŚWIATOWIDZIE
Urodziny to dla wielu najważniejszy dzień w roku. A jeśli to 550. rocznica urodzin? Warto ją świętować uroczyście. W niedzielę, 19 lutego w Kinie Światowid odbędzie się impreza urodzinowa jednego z najznamienitszych mieszkańców naszego regionu – Mikołaja Kopernika. Będzie film, tort i quiz rodzinny oraz rozdanie nagród laureatom konkursu na życzenia dla Kopernika. Wstęp wolny.
W 2023 r. świętujemy 550. rocznicę urodzin i 480. rocznicę śmierci wybitnego astronoma Mikołaja Kopernika. Ponad 40 lat swojego życia spędził on na Warmii – we Fromborku, Olsztynie, Lidzbarku Warmińskim. Wielokrotnie odwiedzał również Elbląg, Braniewo czy Gdańsk. Warto dowiedzieć się o nim czegoś więcej, a rocznica urodzin jest doskonałym pretekstem.
- Impreza urodzinowa ma charakter familijny, zapraszamy na nią rodziców z dziećmi – zachęcają organizatorzy. – Będzie edukacyjnie, rozrywkowo i słodko.
W planach jest pokaz filmu, dotyczącego Mikołaja Kopernika, który powstał w Regionalnej Pracowni Digitalizacji. O astronomie bardzo ciekawie i rzeczowo opowiada Małgorzata Czupajło z Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku. Będzie quiz rodzinny z nagrodami, dotyczący życia i osiągnięć astronoma. Nie zabraknie tortu, upieczonego przez Torty robione nocą i ścianki do selfie z Kopernikiem. Tego dnia odbędzie się również uroczyste wręczenie nagród za najpiękniejsze życzenia urodzinowe dla Mikołaja Kopernika.
Impreza rozpocznie się o godzinie 16.00 i potrwa około 1,5 godziny. Wstęp wolny.