Co warto zobaczyć w okolicach Elbląga? Krótki przewodnik

W drogę Kanałem Elbląskim

To unikat w wymiarze historycznym. Kiedyś przyczynił się do rozwoju gospodarczego całego regionu, dziś stanowi wyjątkową atrakcję turystyczną. Jego koncepcję opracował pruski inżynier Georg Jacob Steenke, który urodził się 30 czerwca 1801 roku w ówczesnym Królewcu. Jego ojciec — autor „Podręcznika pilota albo wskazówek, jak wejść bez pilota do portu w Pilawie w czasie sztormu” — był kapitanem tytułowego portu. Za to dziadek pełnił funkcję pilota morskiego w Królewcu.

Młody Steenke początkowo studiował prawo, kontynuowanie nauki przerwała jednak nagła śmierć ojca, który w 1818 roku utonął, ratując angielskich żeglarzy.

W tym samym roku Steenke rozpoczął naukę w berlińskiej Akademii Budownictwa i zdobył tytuł mistrza budowlanego. Pięć lat później ukończył budowę Kanału Seckenburgskiego, a następnie — zgodnie ze służbowym poleceniem — przyjechał do Elbląga.

Steenke opracował projekt jezior Pojezierza Iławskiego i budowy Kanału Elbląskiego. Jego rozwiązanie pozwalało statkom pokonać 100-metrową różnicę poziomów wody dzięki pochylniom z suchym grzbietem.

Po przejściu na emeryturę inżynier zamieszkał nad zbudowanym przez siebie kanałem we wsi Czulpa koło Małdyt. Cieszył się honorowym obywatelstwem dwóch miast — Elbląga i Miłomłyna. G. J. Steenke zmarł 22 kwietnia 1884 roku w Elblągu.

Kanał Elbląski to najdłuższy kanał żeglowny w Polsce i jednocześnie jedyny zachowany na świecie obiekt hydrotechniczny tego rodzaju. Na Kanale od Ostródy do Elbląga jest pięć pochylni — Buczyniec, Całuny, Jelenie, Kąty i Oleśnica. Na całym Kanale są cztery śluzy — Miłomłyn, Zielona, Ostróda i Mała Ruś. Rejsy Kanałem Elbląskim cieszą się ogromną popularnością — i wcale nas to nie dziwi!

A po drodze jezioro Drużno

Szlak Kanału Elbląskiego przebiega między innymi przez leżące na południe od Elbląga jezioro Drużno. Jego obszar w XIII wieku był reliktem dawnej zatoki morskiej. Na jeziorze i w jego otoczeniu stwierdzono występowanie ponad 230 gatunków ptaków, również tych chronionych. Są to m.in. błotniak stawowy, bielik, żuraw czy dzięcioł czarny. Są też ryby — około 30 gatunków należących do 5 rodzin — węgorzowatych, karpiowatych, kozowatych, szczupakowatych i okoniowatych. Obrzeża jeziora to wielkopowierzchniowe płaty bagiennych lasów, brzegowa część Drużna to miejsce rozrodu traszki zwyczajnej, ropuchy szarej i żab zielonych. Można tu czasem spotkać jaszczurkę żyworodną i zaskrońca. Jeżeli zaś chodzi o ssaki zamieszkujące Rezerwat Jeziora Drużno, wyróżnia się wśród nich wydry, gronostaje, dziki i jelenie. Coraz częściej na terenie Rezerwatu widuje się też łosie.

Teraz nad Zalew Wiślany

Około 15 km od Elbląga — na obszarze Parku Wysoczyzny Elbląskiej — leży Suchacz — niewielka wieś nad Zalewem Wiślanym. To na jego wodach w 1463 stoczona została bitwa morska między flotą krzyżacką a połączonymi siłami Elbląga i Gdańska. Zwycięstwo nad Zakonem upamiętnia znajdujący się w Suchaczu pomnik. W roku 2004 w Suchaczu ustanowiono przystań morską o charakterze przystani rybackiej i jachtowej. Cumują w niej kutry rybackie i jachty żaglowe — wydzielona przystań żeglarska powstała w 2008 z inicjatywy Stowarzyszenia Entuzjastów Żeglarstwa na Zalewie Wiślanym. Zabytki, które znajdziemy w Suchaczu to budynek dawnego domu uzdrowiskowego „Zameczek nad Zatoką” z przełomu XIX i XX wieku, w którym dziś działa Niepubliczna Szkoła Podstawowa i Oddział Przedszkolny im. Kaprów Polskich, oraz zespół budynków i urządzeń cegielni z około 1900 roku.

Kolejnym punktem na naszej mapie są Kadyny — według legendy noszące nazwę na cześć pruskiej księżniczki o imieniu Kadyna. Znajduje się tutaj jeden z kamieni Wilhelma II, które znaleźć można w wielu miejscach na Warmii i Mazurach. Cesarz odwiedził Kadyny w 1899 roku i na pamiątkę tego wydarzenia przy drodze w pobliżu Pagórek ustawiono kamienny obelisk z dedykacją, której treść w wolnym tłumaczeniu brzmi „W tym miejscu, Jego Majestat — nasz Najjaśniejszy Pan, po raz pierwszy przybył do Kadyn”. Ta urocza miejscowość to też siedemnastowieczny pałacyk cesarski, dawny folwark, w którym działa obecnie hotel i dąb Bażyńskiego — jeden z najgrubszych i najstarszych dębów w Polsce. Drzew nazwane zostało na cześć pierwszego właściciela Kadyn — rycerza Jana Bażyńskiego, którego Krzyżacy zwykli nazywać „kulawym bazyliszkiem”, bo tak dał im się we znaki.

Jest też Tolkmicko — miasteczko leżące na obszarze historycznej Pogezanii. Kiedyś na przemysłową skalę wędzono tu ryby, produkowano też kawior i gotowano jesiotry. Dziś z tolkmickiego portu można wybrać się w rejs do Krynicy Morskiej. Prawdziwą gratką dla poszukiwaczy skarbów będzie odnalezienie Świętego Kamienia Prusów, który porzucony przez lodowiec nieopodal Tolkmicka, tkwi w wodach Zalewu Wiślanego.

Jesteśmy na Warmii

I wreszcie docieramy do Fromborka — miasta, które pokochał Mikołaj Kopernik. To tutaj znajduje się zespół katedralny na wzgórzu złożony z katedry i obwarowań katedralnych, Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja, Wieża Radziejowskiego o najgrubszych murach w Polsce i niesłusznie uważana za dawne obserwatorium wielkiego astronoma — Wieża Kopernika — będąca tak naprawdę jego formalnym mieszkaniem wewnątrz murów obronnych zespołu katedralnego na wypadek wojny. Co roku we Fromborku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej, a od 2015 miasteczko cieszy się ze statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej i ma szansę zostać kolejną w województwie warmińsko-mazurskim miejscowością uzdrowiskową.

Braniewo

Nie możemy zapomnieć o najstarszym mieście Warmii i jej pierwszej stolicy. Braniewo leży na obu brzegach rzeki Pasłęki, w pobliżu ujścia do Zalewu Wiślanego. Jeżeli chodzi o zabytki, jest ich tutaj mnóstwo, a do najciekawszych należą: bazylika św. Katarzyny, wieża bramna dawnego Zamku Biskupiego, kościół św. Krzyża czy budynek Collegium Hosianum. W 2016 z inicjatywy działaczy społecznych i członków Towarzystwa Miłośników Braniewa w mieście powstało Muzeum Ziemi Braniewskiej. W 2021 w Braniewie oficjalnie otwarte zostało lapidarium miejskie powstałe z inicjatywy Towarzystwa.