XXIII Dni Papieskie: Nagroda TUUS 2023 dla Marii Lubockiej-Hoffmann

Po raz szesnasty w czwartek 26 października przyznano w Elblągu nagrodę TUUS, która przyznawana jest osobom zaangażowanym w pracę charytatywną czy też działalność edukacyjno-wychowawczą zgodne z duchem nauczania papieża Jana Pawła II.

Nagroda TUUS przyznawana w Elblągu jest odpowiednikiem ogólnopolskiego wyróżnienia TOTUS. Elbląg należy bowiem do rodziny miast papieskich, 19 maja 1999 roku Rada Miejska w Elblągu przyznała Janowi Pawłowi II tytuł honorowego obywatela. Nagrodę TUUS ustanowił w 2007 roku biskup elbląski Jan Styrna.

W ubiegłym roku — przypomnijmy — nagrodę TUUS otrzymała Elżbieta Szandrocha, która stanowi rodzinę zastępczą dla swoich wnuków.

Tegoroczne wydarzenie uświetnił koncert Elbląskiej Orkiestry Kameralnej pt. „Świat musicali i muzyki filmowej”. Podczas uroczystej gali po raz kolejny wręczono wyjątkowe wyróżnienie. W tym roku nagroda TUUS została przyznana dr hab. Marii Lubockiej-Hoffmann, prof UWM.

Maria Lubocka-Hoffmann jest absolwentką Wydziału Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, na tej samej uczelni uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych, a na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej otrzymała tytuł doktora habilitowanego.
Laureatka tegorocznej nagrody TUUS rozpoczęła działalność konserwatorską w pracowniach w Olsztynie i Gdańsku, a w latach 1975-2002 pełniła funkcję wojewódzkiego konserwatora zabytków w Elblągu. W tym czasie Maria Lubocka-Hoffmann opracowała autorskie programy konserwacji zabytków ruchomych oraz konserwacji, restauracji i odbudowy zabytków nieruchomych, a także kilku programów rewaloryzacji, odbudowy i retrowersji starych miast, w tym Starego Miasta w Elblągu.

Znana jest z organizacji ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji konserwatorskich, m.in. „Odbudowa miast historycznych” w Elblągu w roku 1997. Film „Malbork - wspólne dziedzictwo”, którego była współrealizatorką, wyróżniono w 1999 roku nagrodą na ogólnopolskim Festiwalu Filmów Naukowych w Krakowie. W roku 2002 Maria Lubocka-Hoffmann została mianowana kuratorem do spraw konserwacji zamków w Malborku i Kwidzynie, a od roku 2005 jest profesorem Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Warto dodać, że pomysłów na odbudowanie Starego Miasta w Elblągu było wiele. Jednak rozwiązanie, które zaproponowała Maria Lubocka-Hoffmann było na skalę Polski innowacyjne. Mowa o retrowersji, czyli budowie kamienic w zgodzie z dawnym układem ulic, tak by oddać klimat pierwowzoru. Jej publikacja „Retrowersja w Elblągu. Nowe życie Starego Miasta” to obszerna praca naukowa, która stanowi znakomite źródło informacji na temat unikalnej koncepcji odbudowy i rewitalizacji historycznego Starego Miasta w Elblągu.

Autorka przybliża w nim proces odbudowy, który stanowił alternatywę dla popularnych działań modernistycznych czy rekonstrukcyjnych.

Koncepcja retrowersji, stworzona w latach 80. XX wieku przez Marię Lubocką-Hoffmann, przyniosła Elblągowi unikalny sposób na przywrócenie dawnej świetności Starego Miasta.

Na czym polegała ta nowatorska metoda? Na budowie kamienic na bazie historycznych fundamentów z zachowaniem autentycznej siatki ulic oraz skali kwartałów. To nie była dokładna kopia dawnych budynków, lecz twórcza wariacja na temat ich pierwowzoru. Dzięki tej koncepcji Elbląg uniknął losu innych miast, które po wojnie decydowały się na budowę bloków z wielkiej płyty, tak jak chociażby w Kołobrzegu czy Malborku.

Maria Lubocka-Hoffmann zaznacza, że retrowersja nie ogranicza się jedynie do odbudowy budynków, ale jest kompleksowym podejściem do zachowania dziedzictwa miasta.

— Ta nagroda znaczy dla mnie bardzo wiele. To nagroda skierowana do ludzi, do istoty działań człowieka, którą jest kierowanie swojej działalności do kogoś. Dziękuję biskupowi elbląskiemu i prezydentowi miasta za ten wybór wraz z kapitułą, za zauważenie pracy, którą wykonałam — mówiła Maria Lubocka-Hoffmann, odbierając nagrodę.

I dodała: — Kilka dni temu minęło 40 lat od momentu, kiedy przygotowałam projekt odbudowy, który nazwałam później retrowersją. Od lat słyszę, jak elblążanie mówią: nasza starówka, tzn. moja, twoja. To dla mnie chyba największa satysfakcja, że Stare Miasto zostało zaakceptowane w tej formie, którą przygotowałam przed czterdziestoma laty.