Pałac w Gładyszach podnosi się z ruin niczym Feniks z popiołów

Pałac w Gładyszach, położony w malowniczym regionie Warmii i Mazur, na terenie gminy Wilczęta, to miejsce, które skrywa bogatą historię. Jego budowa rozpoczęła się w latach 1701-1704 i była realizowana na zlecenie rodu Dohnów, znanego z wpływów w regionie. Projektantem tego wspaniałego obiektu był francuski architekt Jean de Bodt, który połączył w swoim dziele elementy elegancji baroku holenderskiego z majestatem ówczesnej architektury. Warto zwrócić uwagę na fakt, że wieś Gładysze, znana niegdyś jako Schlodien, od 1643 roku była własnością Dohnów, a niewielki dwór mieszkalny, który wówczas znajdował się w miejscowości, nie spełniał już oczekiwań rodu, co skłoniło Christopha zu Dohna do podjęcia decyzji o budowie nowego pałacu.

W miarę jak ród Dohnów zdobywał coraz większe uznanie, Christoph zu Dohna, po pożarze pałacu w Morągu, postanowił zainwestować w nową siedzibę. Jean de Bodt zaprojektował budowlę, która miała stanowić nie tylko reprezentacyjną rezydencję, ale również centrum życia towarzyskiego regionu. W skład kompleksu pałacowego wchodziły nie tylko same pałacowe pomieszczenia, ale również budynki gospodarcze, takie jak wozownia, stajnie oraz kuchnia, co świadczyło o prestiżu i funkcjonalności obiektu.

Z biegiem lat w otaczającym pałac parku zaczęły powstawać dodatkowe budowle, które wzbogacały okoliczną architekturę. Na przełomie XVIII i XIX wieku w parku zrealizowano projekt drewnianej chaty w stylu ludowym, która miała służyć jako bawialnia dla dzieci, a także domek myśliwski i herbaciarnia w stylu chińskim. W 1858 roku do pałacu dobudowano oranżerię, która latem pełniła funkcję jadalni, co dodatkowo podkreślało dbałość Dohnów o komfort i estetykę swojego miejsca zamieszkania.




Kiedy II wojna światowa przyniosła tragiczne skutki dla wielu rodzin, również ród Dohnów opuścił swoje gładyskie gniazdo. Po śmierci ostatnich właścicieli, braci Wilhelma-Christopha i Carla-Emanuela, którzy polegli w trakcie wojny, ich matka i siostry udały się do Westfalii, pozostawiając pałac bez opieki. Niestety, szybko stał się celem wandalizmu, został splądrowany i zdewastowany, a przechowywana w nim kolekcja 250 obrazów, która mogła stanowić ważny element kultury, częściowo trafiła do Muzeum Warmii i Mazur.

W ciągu kolejnych lat pałac został zaadaptowany na magazyn przez PGR, a później całkowicie porzucony. Czas nie oszczędzał tego miejsca, a w 1986 roku pożar zniszczył to, co pozostało.

Jednak historia pałacu w Gładyszach nie kończy się na tym smutnym etapie. Dzięki staraniom Fundacji Odbudowy Zabytków Warmii, która powstała jako kontynuacja Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Warmii, ruiny pałacu zyskały nowe życie w latach 2017-2020. Władze gminy Wilczęta, wspierane przez lokalną społeczność, podjęły intensywne działania na rzecz odbudowy XVIII-wiecznego obiektu. Prace budowlane przywracają dawny blask pałacowi, a z każdym dniem odzyskuje on swój pierwotny kształt.

Dwukondygnacyjny pałac w Gładyszach, wzniesiony na planie spłaszczonej litery H, kryty dachem mansardowym, zachwycał niegdyś swoją architekturą. Na osi elewacji frontowej znajdował się trójosiowy pseudoryzalit, a fasada była ozdobiona rzędem pilastrów jońskich, które podtrzymywały naczółek z kartuszem herbowym Dohnów. Wnętrze pałacu, zaprojektowane przez Carla Florusa zu Dohna, wyróżniało się misternymi sztukateriami, kominkami i artystyczną stolarką. Ogród otaczający pałac, z sześcioma stawami, stanowił idealne dopełnienie tej wspaniałej architektury. W latach 1867-1868 Johann Larass przekształcił ogród w romantyczny park, zachowując jednak pierwotny układ barokowego ogrodu w najbliższym sąsiedztwie pałacu.

Pałac w Gładyszach to nie tylko miejsce o bogatej historii architektonicznej, ale także symbol odrodzenia. Historia tego miejsca odżywa na nowo, a mieszkańcy regionu z nadzieją patrzą w przyszłość, kiedy to pałac znowu stanie się centrum życia społecznego, kulturalnego i turystycznego. Odnowiony obiekt ma szansę przyciągnąć zarówno mieszkańców, jak i turystów pragnących poznać historię i piękno Warmii i Mazur. Pracując nad odbudową, Fundacja Odbudowy Zabytków Warmii nie tylko przywraca do życia architektoniczne dziedzictwo regionu, ale także kształtuje jego przyszłość, łącząc przeszłość z teraźniejszością.

raz