AIDS: zapomniana, choć wciąż groźna epidemia. Poznaj fakty i mity o HIV i AIDS

Wbrew obiegowej opinii, na ryzyko zakażenia HIV narażeni mogą być wszyscy - bez względu na wiek, płeć, orientację seksualną, religię i rasę. Nadal jednak duża część polskiego społeczeństwa traktuje tematykę AIDS jako problem niedotyczący ich bezpośrednio. Z kolei osoby żyjące z HIV często nie mówią o swoim zakażeniu innym ludziom w obawie przed ich reakcją. Nawet rodziny i partnerzy życiowi tych osób spotykają się z brakiem zrozumienia wynikającym z niewiedzy zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym. Dlatego tak ważne nadal jest obalanie fałszywych stereotypów na ten temat.

Fakty i mity o AIDS

Czy naprawdę każdy może się zakazić wirusem HIV?
Tak. Każda osoba mająca kontakt seksualny z partnerem, który nie wie, czy jest zakażony lub podejmująca inne ryzykowne zachowania, jest narażona na zakażenie.
W Polsce na początku epidemii problem HIV dotykał głównie osób używających narkotyki drogą iniekcji. Obecnie główną drogą zakażenia są kontakty seksualne.

W jaki sposób wirus HIV przenosi się z jednej osoby na drugą?
 Przez kontakty seksualne z osobą zakażoną.
 Przez kontakt z krwią osoby zakażonej np.: poprzez zakłucie zanieczyszczoną igłą.
 W czasie ciąży, porodu lub podczas karmienia piersią, matka zakażona HIV może zakazić swoje dziecko.

Czy w codziennych kontaktach (zarówno zawodowych, jak i towarzyskich) istnieje ryzyko zakażenia się HIV?
 Nie ma ryzyka zakażenia HIV przez dotykanie drugiej osoby, podawanie ręki, ściskanie lub całowanie. Kontakt ze łzami drugiej osoby także nie spowoduje zakażenia HIV.
 Nie można zakazić się wirusem przez pływanie w tym samym basenie, korzystanie ze wspólnej toalety, dzielenie się jedzeniem, wspólne korzystanie ze sztućców, naczyń, książek.
 Przy zachowaniu podstawowych zasad higieny można bez obaw mieszkać i pracować razem
z osobą żyjącą z HIV.
 HIV nie przenosi się drogą kropelkową (np. przez kaszel lub kichanie) tak jak przeziębienie, grypa czy obecnie COVID-19.

Jak można sprawdzić, czy nie jest się osobą zakażoną HIV?
Tylko wykonanie testu w kierunku HIV daje odpowiedź na to pytanie. Test bezpłatnie, anonimowo
i bez skierowania można wykonać w Punktach Konsultacyjno‑Diagnostycznych (PKD). W każdym punkcie przed testem i po teście prowadzone jest poradnictwo. Adresy punktów, jak również zasady obowiązujące w PKD w związku z epidemią COVID-19, znajdziesz na stronie: https://aids.gov.pl/pkd/.

Czy ryzyko zakażenia HIV jest takie samo dla kobiet i mężczyzn?
Nie. Ryzyko zakażenia jest znacznie większe dla kobiety podczas kontaktu seksualnego z zakażonym mężczyzną niż dla mężczyzny podczas kontaktu seksualnego z zakażoną kobietą.

Czy osoby rozpoczynające nowy związek powinny wykonać test w kierunku HIV?
Tak. Jest to bardzo ważna decyzja. Wchodząc w nową relację seksualną partnerzy powinni rozważyć wykonanie badania w kierunku HIV, aby poznać swój status serologiczny i tym samym nie narazić na zakażenie swojego partnera.

Jak leczymy HIV/AIDS?
Zakażenia HIV nie można całkowicie wyleczyć. Leczenie antyretrowirusowe (ARV) jest terapią prowadzoną przez całe życie pacjenta. Raz rozpoczęte leczenie nie może być przerywane, ale osoby zakażone, które przyjmują leki ARV, mogą normalnie pracować, zakładać rodziny, mieć zdrowe dzieci. Jeśli są pod stałą opieką specjalistów i przyjmują leki zgodnie ze wskazaniami medycznymi, mogą żyć wiele lat.
W Polsce pacjenci zakażeni HIV i chorzy na AIDS mają zapewniony dostęp do ogólnopolskiego, ujednoliconego systemu opieki medycznej, z pełną dostępnością do leków ARV. Leczenie ARV finansowane jest z budżetu państwa, w ramach programu Polityki Zdrowotnej Ministra Zdrowia „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV w Polsce”. Dobór leków jest indywidualny dla każdego pacjenta i zależy od wielu czynników. Opiekę nad pacjentami sprawują specjalistyczne ośrodki kliniczne, których lista znajduje się na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS https://aids.gov.pl/hiv_aids/821-2/.
Obecnie trwają prace nad lekami iniekcyjnymi lub nawet w formie implantów, które będą działać przez kilka miesięcy.

HIV/AIDS w dobie pandemii COVID-19
Badania prowadzone na świecie potwierdziły, że obecność HIV w organizmie nie zwiększa ryzyka zakażenia i nie przyczynia się do zgonu z powodu COVID-19, o ile osoby zakażone HIV nie cierpią na inne schorzenia towarzyszące.
Naukowcy potwierdzili, że istotnymi czynnikami ryzyka zgonów związanych z COVID-19 są przede wszystkim cukrzyca i podeszły wiek pacjenta.
Osoby zakażone HIV, tak jak całe społeczeństwo, powinny stosować zasadę DDM (dystans, dezynfekcja, maseczka) w kontaktach społecznych. Do czasu powszechnej dostępności szczepionki jest to najbardziej skuteczne zabezpieczenie przed zakażeniem koronawirusem.

Czy istnieje szczepionka chroniąca przed zakażeniem HIV?
Nie. Od wielu lat trwają badania naukowe i kliniczne w tym zakresie. Dotychczasowe doświadczenia nie wskazują, aby możliwe było szybkie opracowanie bezpiecznej i skutecznej szczepionki.
Jej wynalezienie stanowiłoby przełom w walce z epidemią, ale na to trzeba jeszcze zaczekać.

Czy wirus HIV może przetrwać poza organizmem człowieka?
Nie. HIV ginie poza organizmem człowieka. Wysokie temperatury szybko go niszczą - wirus ginie po 30 minutach w temperaturze 56°C.
HIV jest wrażliwy na działanie powszechnie stosowanych środków dezynfekujących, zawierających m.in. chlor.

Czy transfuzja krwi jest bezpieczna?
Na początku epidemii HIV, gdy wiedza o wirusie była znacznie mniejsza i nie było dobrej, specjalistycznej diagnostyki wykrywającej zakażenie, wiele osób na świecie zostało zakażonych przez podawanie krwi lub jej preparatów zawierających wirusa (np. czynników krzepnięcia używanych w leczeniu hemofilii). Od wielu lat w większości krajów, w tym również w Polsce, krew używana do transfuzji i przygotowywania preparatów krwiopochodnych jest badana na obecność HIV.

Czy bycie dawcą krwi jest bezpieczne?
Tak. Nie można zakazić się HIV podczas oddawania krwi. W Polsce używany jest wyłącznie jednorazowy sprzęt, a procedura kwalifikacji dawcy jest tak prowadzona, żeby zapobiec przetoczeniu krwi od osób chorych, w tym również na choroby zakaźne np. zakażonych HIV.
Nie powinno się być dawcą krwi, jeśli podejmuje się ryzykowne zachowania. Punkty krwiodawstwa nie są miejscem do wykonywania rutynowych badań diagnostycznych po ryzykownym zachowaniu czy ekspozycji na wirusa HIV. W takiej sytuacji powinno się wykonać test w jednym z Punktów Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD), w których badania są anonimowe, bezpłatne i bez skierowania.
Lista PKD znajduje się na stronie https://aids.gov.pl/pkd/.

• W Polsce codziennie 3 osoby dowiadują się, że są zakażone HIV, a nieleczone zakażenie prowadzi do choroby AIDS.
• Jedyną metodą wykrycia zakażenia HIV jest wykonanie testu w kierunku HIV. W wielu krajach na świecie badanie w kierunku HIV jest czymś tak normalnym, jak badanie poziomu cukru czy morfologii krwi, a tymczasem w Polsce tylko 10% osób go wykonało.
• Osiągnięcia współczesnej medycyny pozwalają obecnie na skuteczne leczenie osób zakażonych i prowadzenie przez nie normalnego życia. W 2019 r. bezpłatnym leczeniem antyretrowirusowym (ARV) objętych było ponad 12 tys. polskich pacjentów, w tym około 100 dzieci.

Obchodzony 1 grudnia Światowy Dzień AIDS to dobra okazja do wykonania testu w kierunku HIV.

Dowiedz się więcej na: https://aids.gov.pl/

Matka zakażona HIV, która nie wie o swoim zakażeniu, może zakazić swoje dziecko
Badanie w kierunku HIV jest zalecane każdej kobiecie ciężarnej. Jest bezpłatne w ramach NFZ. Wykrycie HIV i włączenie leczenia antyretrowirusowego (ARV) u matki sprawia, że ryzyko zakażenia dziecka jest bliskie zeru.

Nie zakazisz się HIV od psów, kotów i innych zwierząt
HIV przenosi się wyłącznie z człowieka na człowieka.

HIV nie da się rozpoznać po wyglądzie
Średnio przez 8-10 lat można żyć z wirusem HIV bez żadnych objawów zakażenia.

Możesz uniknąć lub zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV drogą płciową
Dbając o siebie i swoich bliskich wybierz jeden ze sposobów zapobiegania HIV:
- abstynencję seksualną,
- wzajemnie wierny związek.
Zmniejszysz ryzyko zakażenia HIV, stosując prezerwatywę. Możesz także skorzystać z dostępnej również w naszym kraju formy profilaktyki farmakologicznej, tzw. PrEP. Jeśli jesteś zainteresowany, porozmawiaj ze swoim zaufanym lekarzem.