Leksykon Fotografów: Państwo Basilius fotografowali dawnych elblążan

Lorenz Basilius urodził się w 16 czerwca 1860 roku we Flensburgu. Był synem Jakuba Basiliusa i Sophie z domu Dithmer. Chciał zostać inżynierem, ale z braku możliwości finansowych zdobył wykształcenie jako fotograf i z dużym powodzeniem uprawiał ten zawód. Należał podobno do pierwszych, którzy fotografowali krajobrazy i wydawał je jako widokówki. W 1888 roku w Berlinie poślubił retuszerkę Joannę z d. Schierloh. Świadkami na ślubie byli dwaj fotografowie: Karl Jessen i Peter Bierck.

Joanna Schierloh urodziła się 15 grudnia 1865 roku w Bremie. Rodzicami jej byli Johann i Angela wywodząca się z rodziny Seehausen. Joanna w wieku 14 lat opuściła dom rodzinny i zatrudniała się w różnych majątkach, gdzie uczyła się prowadzenia domu. W późniejszym czasie zdobyła wykształcenie jako retuszer i fotograf. Po ślubie rodzina przeniosła się do Bydgoszczy, gdzie urodziła się im najstarsza córka Erna. W 1898 roku przenieśli się do Elbląga i kupili dom na Kettenbrunner Str. 2/3 (dzisiejsza ul. Studzienna) i tam zamieszkali.

Na poddaszu otworzyli atelier fotograficzne z przeszkloną altaną. W tylnych pomieszczeniach znajdowały się pracownie do wywoływania zdjęć i ich obróbki. Z wąskiego korytarza wchodziło się do właściwego pokoju urządzonego jak salon. Tam stały różnego rodzaju rekwizyty i klient mógł sobie wybrać któreś z nich, podobnie jak blejtram, na którego tle chciał być sfotografowany.

Najczęściej w atelier pracowała żona Joanna, która wykonywała zdjęcia dzieci, prowadziła buchalterię i pierwsza przyjmowała i zabawiała gości. Aby dobrze reprezentować zakład, codziennie przychodziła do domu fryzjerka, aby panią domu uczesać.

Joanna sobie i dzieciom zamawiała garderobę w Paryżu. Państwo Basilius mieli czworo dzieci: Ernę urodzoną 12 kwietnia 1889 w Bydgoszczy, Hansa urodzonego w 1891 roku, późniejszego lekarza, który zginął na wojnie w 1917 roku, Adę urodzoną w 1893 roku i Waldemara urodzonego w 1895 roku.

Około 1903 roku małżeństwo zakupiło dużą posiadłość Stolzenmorgen na ul. Królewieckiej i wybudowali tam sobie trzypiętrową willę. Oprócz atelier w Elblągu posiadali także zakłady fotograficzne w innych miastach. Wcześniej otwarte, bo w 1888 roku w Bydgoszczy na Danziger Str. Atelier to przenieśli w 1894 roku na Wilhelm Str. 15, działało ono do 1895 roku. Od 1891 do 1893 w Poznaniu na Berliner Str. 7 działało atelier, które prowadziła Helena Kayser, po pierwszym mężu Basilius. W Toruniu czynne było atelier od 1892 roku, z krótką przerwą do 1896 roku. W Gdańsku na Vorstädtischer Graben 58 otworzyli około 1900 roku atelier fotograficzne, które działało do 1915 roku. Istnieją informacje, że w 1910 roku właścicielem atelier w Gdańsku był Max von Jakubowski.

Lorenz Basilius specjalizował się w wykonywaniu powiększeń, zdjęć portretowych, grupowych i fotografii dzieci. W 1908 roku prowadził atelier pod nazwą „Zakład artystyczno-fotograficzny i malarski”. Jeszcze jeden zakład, otwarty około 1898 roku posiadali w Nowym Dworze Gdańskim.

Elbląskie atelier reklamował Basilius regularnie raz w tygodniu w miejscowych gazetach. Czynne było codziennie od 9 rano do 7 wieczorem. Od 1900 roku sprzedawał także wszelkiego rodzaju artykuły fotograficzne. W 1901 roku oferował do sprzedaży aparaty stereoskopowe z 21 zdjęciami za 1,50 marek. W 1904 roku zainstalował sobie telefon z numerem 287 i zachęcał klientów do odwiedzenia jego zakładu, posiadał mianowicie największy zbiór widokówek z Elbląga i okolic. Widokówki zaczął wydawać około 1898 roku. Początkowo współpracował z lipskim wydawcą Louisem Glaser. Znanych jest kilkadziesiąt kart pocztowych wydanych przez Basiliusa. Część z nich jest kolorowa, część czarno-biała. Można było kupić u niego widokówki z Łęcza, Kadyn, Suchacza, Pęklewa, Nadbrzeża, Gronowa Elbląskiego, Krynicy Morskiej, Fromborka, Tolkmicka i oczywiście Elbląga. Fotografie z Pęklewa i Kadyn sprzedawał za 60 fenigów.

Od 1904 roku wykonywał powiększenia z każdego zdjęcia. W 1907 roku w książce "Die Stadt Elbing und ihre Umgebung" Karla Pudora zamieszczono 67 jego zdjęć z Elbląga i okolic. W 1912 roku zachwalał wykonywane w swoim salonie zdjęcia portretowe, obrazów, ujęcia architektoniczne i zdjęcia wykonane w domach swoich klientów. Przez wszystkie lata reklamował się regularnie w miejscowych gazetach, co najmniej 2 razy w miesiącu. Z akt podatkowych wiemy, że atelier w Elblągu stanowiło główną siedzibę firmy, np. w 1904 roku Basilius płacił podatek w wysokości 83, natomiast z Nowego Dworu Gdańskiego 5 marek.

Brał aktywny udział w życiu sportowym miasta. Od 1903 roku był członkiem Elbląskiego Towarzystwa Gimnastycznego. W 1918 roku w wieku 58 lat Lorenz Basilius zmarł, krótko po śmierci swojego syna Hansa. Po śmierci męża Joanna Basilius sprzedała posiadłość i atelier fotograficzne. Inflacja zmniejszyła znacznie jej majątek, Joanna przeniosła się do córki Erny Horn, do Sopotu. W 1925 roku przeprowadziła się na wieś Born i tam zmarła w 1965 roku.

Danuta Thiel-Melerska

Leksykon Fotografów stworzony przez Danutę Thiel-Melerską dostępny jest na stronie internetowej www.fotorevers.eu, gdzie znaleźć można informacje na temat działalności fotografów i ich atelier w latach 1850-1914. Warto śledzić też FB: fotorevers.eu, gdzie publikowane są dawne zdjęcia i ciekawostki na ich temat.