Turystyczne ABC: Tojad rycerzem leśnych parowów
2023-11-18 12:00:00(ost. akt: 2023-11-17 13:46:47)
Trzmiel na kwiatach tojadu
Wędrowca, zabłąkanego późnym latem w głuszy mrocznych, śródleśnych jarów Wysoczyzny Elbląskiej, oczarować niespodziewanie może widok obsypanych błękitnofioletowymi kwiatami wysokich, wiotkich roślin, z gracją pochylających się nad przejrzystymi wodami wartkich, kamienistych strumieni. W tej części cyklu "Wysoczyzna Elbląska od A do Z" bohaterem głównym jest tojad.
Piękne, okazałe kwiaty, skupione w rozpierzchłe kwiatostany, mają osobliwą postać wysokich szyszaków, czyniąc rośliny podobne drużynom rycerzy, strzegącym jakiejś tajemnicy skrytej na dnie zapomnianych parowów. Nadlatują doń zewsząd leśne trzmiele, które w poszukiwaniu nektaru wnikają przez otwarte przyłbice w głąb przedziwnych hełmów.
Z dwunastu rodzimych gatunków tojadów, roślin wybitnie górskich, jedynie opisywany wyżej tojad dzióbaty (Aconitum variegatum) liczniej pojawia się na nizinach, jednakowoż też zazwyczaj w krajobrazie wyżynnym. Stosunkowo duża ilość stanowisk tej dość rzadkiej w skali Polski rośliny znajduje się na obszarze Pobrzeża Gdańskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Tojady kwitnące nad rzeką
Tojady kwitnące nad rzeką
Tojad dzióbaty jest rośliną dorastającą do ponad dwóch metrów wysokości, o wiotkich, łukowatych pędach, pojedynczych lub słabo rozgałęzionych. Liście ma głęboko 5- do 7-dzielnie dłoniasto wcinane, grubo ząbkowane. Korzeń jest bulwiasto zgrubiały.
Na jednym osobniku kwiaty dolne rozwijają się wcześniej niż górne; są wybitnie przedprątne, a więc pręciki dojrzewają wcześniej niż słupki, co chroni kwiat przed samozapyleniem. Zapylenia dokonują różne gatunki trzmieli. Owocem jest wielonasienny mieszek; nasiona są koloru brązowoczarnego z jasnym prążkowaniem, trójkanciaste.
Rycerze leśnych parowów
Trudne jeszcze do odnalezienia w wiosennym runie tojady zaczynają kiełkować na Wysoczyźnie Elbląskiej w pierwszej dekadzie kwietnia. Zawiązki kwiatów na najwyższych roślinach pojawiają się w końcu lipca, a pierwsze kwiaty rozwijają w połowie sierpnia; pełnia kwitnienia przypada na koniec tegoż miesiąca.
Trudne jeszcze do odnalezienia w wiosennym runie tojady zaczynają kiełkować na Wysoczyźnie Elbląskiej w pierwszej dekadzie kwietnia. Zawiązki kwiatów na najwyższych roślinach pojawiają się w końcu lipca, a pierwsze kwiaty rozwijają w połowie sierpnia; pełnia kwitnienia przypada na koniec tegoż miesiąca.
Fot. Zbigniew Zagrodzki
Mały przyrodnik
Mały przyrodnik
W ciemnych lasach liściastych szlachetne te rośliny jako jedne z ostatnich żegnają odchodzące lato; na dnie głębokich wąwozów, gdzie dociera najmniej promieni słonecznych, kwitnące osobniki można jeszcze spotkać pod koniec września.
Zasięg tojadu dzióbatego obejmuje Europę Środkową i Południową. Występuje na siedliskach wilgotnych, preferując kamieniste lasy, zarośla i łąki w dolinach rzek górskich i wyżynnych. Rośnie zazwyczaj w niewielkich grupach, czasem jednak tworzy skupienia do kilkudziesięciu osobników. Rośliną często towarzyszącą tojadowi dzióbatemu jest rutewka orlikolistna.
Tojad jest rośliną trującą: zawiera akonitynę, którą stosowano kiedyś jako truciznę nazywaną, z racji podobieństwa działania, „arszenikiem roślinnym”. Ze względu na niszczenie podczas regulacji rzek naturalnych siedlisk tojadu dzióbatego, narażony jest on na wymieranie. W Polsce wszystkie gatunki tojadów objęte są ochroną gatunkową.
Zbigniew Zagrodzki
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Niniejszy artykuł wraz ze zdjęciami ukazał się w 2006 r., w trzecim numerze kwartalnika „Natura – Przyroda Warmii i Mazur”
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej
Niniejszy artykuł wraz ze zdjęciami ukazał się w 2006 r., w trzecim numerze kwartalnika „Natura – Przyroda Warmii i Mazur”
WYSOCZYZNA ELBLĄSKA OD A DO Z:
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: A jak Abegg
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: B jak bielik
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: C jak cesarz
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: D jak dzięcioł
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: E jak Elbląskie Towarzystwo Starożytności
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: F jak flora wiosenna
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: G jak głazy narzutowe
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: H jak Hoggo
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: I jak irys, czyli kosaciec
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: J jak jeleń sika
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: K jak kruszczyki
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: L jak lepiężnik
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: Ł jak Łęcze
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: M jak miodunka
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: N jak Natura 2000
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: O jak orzesznica
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: P jak pomniki przyrody
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: R jak rezerwat przyrody
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Wysoczyzna Elbląska od A do Z: S jak Szlak Kopernikowski
PRZECZYTAJ KONIECZNIE: 
Turystyczne ABC: Święty Kamień. To tutaj składano ofiary bogom
Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zaloguj się lub wejdź przez