Wysoczyzna Elbląska od A do Z 2024: H jak Huta Żuławska

Wysoczyzna Elbląska zaskakuje tajemniczymi leśnymi ścieżkami i panoramicznymi widokami. Liczne szlaki piesze i rowerowe prowadzą przez najbardziej atrakcyjne turystycznie wzgórza między Elblągiem a Tolkmickiem, dlatego poświęcamy im cykl „Poznaj Wysoczyznę Elbląską od A do Z!”, który specjalnie dla naszych Czytelników tworzy zespół Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej.


H jak Huta Żuławska
Jedną z najbardziej urokliwych miejscowości na Wysoczyźnie Elbląskiej jest Huta Żuławska. Ta mała wieś pomiędzy Milejewem a Pogrodziem ma już ponad siedemsetletnią historię. Została założona na początku XIV w. przez elbląskiego komtura Kondrada von Lichtenhaina w miejscu poprzedniej osady Prusów. Odbiorcą przywileju komtura elbląskiego był Jan Wolgast, który otrzymał sołectwo oraz 5 włók ziemi dla siebie i 30 kolejnych, które miał obsadzić osadnikami. Początkowo nosiła nazwę Schönbuche, ale w XVII w. nazywano już ją Huta (Hütte) lub Hetta. Z kolei w okresie III Rzeszy nosiła nazwę Baumgart. Ostatecznie w 1953 roku została Hutą Żuławską. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej Huta Żuławska została włączona do starostwa tolkmickiego. Podczas wojen szwedzkich wieś doznała grabieży i zniszczeń. W 1664 roku zamieszkiwało ją tylko dwóch zagrodników, a jedynym czynnym obiektem była karczma należąca wtedy do Hansa Spelmana.

Chłopi nie chcieli płacić na utrzymanie szkoły
Pod koniec XVIII w. pojawiła się pierwsza wzmianka o szkole funkcjonującej we wsi (dokładnie w 1798 roku przy okazji generalnej wizytacji z parafii w Pogrodziu). Jak możemy przeczytać na stronie internetowej www.historia-wyzynaelblaska.pl, jednym z pierwszych nauczycieli był Andrzej Konegen, któremu rząd pruski wypłacał pensję 60 talarów rocznie, dodatkowo miał ogród i bezpłatną paszę dla krowy. Miejscowi chłopi nie chcieli ponosić kosztów utrzymania szkoły i została ona zamknięta. W 1821 roku wzniesiono nowy budynek szkolny (klasa w pokrytej strzechą chałupie z izbą mieszkalną i stodołą). W 1859 roku do szkoły uczęszczało 118 uczniów w tym dzieci z pobliskiego Przybyłowa, Zajączkowa i Rychnów. W 1870 roku budynek szkolny został przebudowany.

Skromni świadkowie historii
W tradycyjnej zabudowie wsi wyróżniały się domy podcieniowe. Na początku lat 60. XX w. było ich cztery. Częste było łączenie domu podcieniowego w jednym ciągu z częścią gospodarczą np. ze stajnią lub stodołą. Całość pokrywano jedną strzechą. Aktualnie w Hucie Żuławskiej znajdują się dwa domy podcieniowe (wpisane do rejestru zabytków), których wyróżnikiem jest skromność architektury oraz ograniczenie ozdobnych detali architektonicznych co po części było charakterystyczne dla domów podcieniowych z terenu Wysoczyzny Elbląskiej.
Kamil Zimnicki, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej

WYSOCZYZNA ELBLĄSKA OD A DO Z:

Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.